Znane postaci - Protoplaści rodu XVI-XVIII w.

1.Najdawniejsi przodkowie

    Teorie dotyczące możliwego pochodzenia najdawniejszych naszych przodków, tj. rodu Piotra Naczki Ginwiłowicza i jego ojca Ginwiła Kimunta, a także bojarskich rodów Ginwiłów, Saków i Giedrojciów wraz z relacjami ich łączącymi przedstawiono w dziale Historia / Geneza jako omówienie do tablicy genealogicznej Naczków i wypisów źródłowych. W dziale tym przedstawiono również wypisy źródłowe dla Nacowiczów, Saków i Ginwiłów z terenu Litwy i Białorusi z XV-XVI w. głównie z Metryki Litewskiej i popisów wojskowych, które dotychczas nie były publikowane na naszych stronach a zebrano je w latach 2016 - 2020.
    W niniejszym dziale we wstępnych punktach opisano relacje łączące ruskich i polskich przodków Netczuków z Kozarami - Sakami - Naczkami oraz poszlaki łączące ich z rodem Piotra Naczki przez Stanisława Steckowicza Gedroycia Sakę. Poświadczonych historycznie i źródłowo protoplastów polskiej gałęzi Netczuków, co do których nie ma wątpliwości, opisano nieco dłuższymi biogramami z rozwinięciem diagramów genealogicznych poszczególnych rodzin, tam gdzie udało sie to ustalić, wszelkie watpliwości i możliwości sygnalizowano znakami; ?, ?= itp.

2. Pierwsi wzmiankowani Netczukowie na Rusi - protoplaści gałęzi ukraińskiej

    Studia bibliograficzne w poszukiwaniu historycznych nazw osobowych Netczuk, Netko i pokrewnych pozwoliły zidentyfikować potencjalnych protoplastów rodu wzmiankowanych w  źródłach dziejowych z terenu Wołynia i Litwy. Pierwszym wzmiankowanym Netczukiem jest bojar (rus. bojarin - боярин) Maksymilian Netyczuk / Максимильян Нетычук (ok. 1480- ok. 1550), w 1515 r. bojar wymieniony w rejestrze osady Peresopnica (в реестре поселения Пересопница 1515) [1]. Była to wówczas wieś książęca od 1501 (pierwotnie królewszczyzna) roku znajdująca się od wielu lat we władaniu książąt Czartoryskich, którzy otrzymali ją ostatecznie potwierdzeniem od króla Aleksandra Jagiellończyka. Wzmianka o Maksymilianie Netyczuku ma związek z peresopnickim klasztorem prawosławnym i zaprowadzeniem tam rządów książęcych po objęciu dóbr.
    Z tym Maksymilianem Netyczukiem wiąże się Pantalejmon Neczkow / Пантелеймон Нечков (ok. 1530-ok. 1600), urzędnik w mieście Peresopnica wzmiankowany w 1597 r. (урядник - в записях города Пересопница 1597) [2]. Najprawdopodobnie jest to wnuk Maksymiliana Netyczuka. Przejście rdzenia Netko>Neczko i odwrotnie potwierdzone jest na przykładzie rodu Naczków (Naczko>Natko). Końcówka -ow wskazuje na patronimiczne pochodzenie nazwiska (Neczkow - potomek Neczki/Netki, tak samo jak Netyczuk/Netczuk - potomek Netki).

- Maksymilian Netyczuk / Максимильян Нетычук ok. 1475 - ok. 1540
- N. Netyczuk/Netko ok. 1500 - ok. 1570
- Pantalejmon Neczkow / Пантелеймон Нечков ok. 1530 - ok. 1600.

    Z kolei w 1609 w Owruczu, źródła notują Agatona Netkowa - drobnego właściciela ziemskiego, bojarzyna (помещик - в документах поселения Вручий 1609), możliwe że mającego związek z ww. Pantalejmonem Neczkowem (t>cz)  [3]. W 1758 r. w nieodległym Iskorosteniu źródła notują Dobromysła Natczuka, koniuszego [3]. Gniazdo ukraińskich Netczuków w XVIII-pocz. XIX w. obejmuje rejony Andruszówki k. Żytomierza i Białej Cerkwi. W rejonie Andruszówki znaleźli się za sprawą migracji ludności między dobrami Jabłonowskich z okolic Zbaraża ku Żytomierszczyźnie. W XIX w. są już w Kijowie i wielu innych ośrodkach miejskich Wołynia i centralnej Ukrainy. Więcej w dziale Gałęzie i linie.
Peresopnica położona jest w obwodzie rówieńskim niedaleko Klewania - gniazda rodowego Czartoryskich. W dziejach Rusi - Ukrainy ma szczególne znaczenie. W XII-XIII w. był tu gród stanowiący siedzibę jednego z księstw Rurykowiczów. Mścisław Niemy ufundował tam prawosławny monaster Panny Najczystszej, w którym w 1561 r. ukończono przekład ewangelii z języka staro-cerkiewno-słowiańskiego na staroruski w jego odmianie, z której rozwinął się następnie język ukraiński. Z tego względu Ewangeliarz Peresopnicki ma dla współczesnych Ukraińców wyjątkowe znaczenie - stanowi skarb narodowy Ukrainy i  zabytek języka ruskiego. Na niego przysięgę składają prezydenci Ukrainy. Jest najstarszym tekstem zapisanym w języku nazywanym w nomenklaturze ukraińskiej staroukraińskim. Autorami przekładu byli ihumen Grzegorz i Mychajło Masyłewicz. Powstał na zamówienie księżniczki Anastazji Zasławskiej z Holszańskich, spokrewnionej i spowinowaconej ze Zbaraskimi i Czartoryskimi. Obecnie w Peresopnicy jest muzeum poświęcone historii miejsca i ewangeliarzowi.
    Podobne formy nazw osobowych do Netko/Neczko wzmiankowane są w tym okresie w kilku miastach Wołynia i Polesia, m.in. Iwan Niczko (Brześć nad Bugiem 1569 r.),  Netko/Nitko, Neteczka (Kamieniec 1565 r.), Niczieczko/Niczewicz (Ratno 1565 r.), Fedka Netko (włościanie w Łucku 1649 r.) [4]. Szczegółowo wypisy dawnych nazw osobowych omówiono w rozdziale Nazwisko.
    Niezależnie na Rusi Wielkiej występują także formy: Semen Netkowa kowal (Bogoliubowo 1470 r.) [4], Stepan Natow (właściciel ziemski 1495) [4], Iwaszkowa Netewicza Jadwiga córka Dowgkinta (bojarka WKL 1499) [4], Neczka Łokotajew (Sol Wyczegodska 1613 r.) [5], Michałko Nocewicz (Słonim 1609 r.) [4], Pospiel Neczkow (1629 r. [4], Maksym Neszkow (1616 r.) [4], których związek z naszymi przodkami jest wątpliwy lub nie do ustalenia.
    Jedynie Iwaszkowa Netewicza Jadwiga córka Dowgkinta ewidentnie wiwodzi się ze szlachty litewskiej podobnie jak rodzina Nocewiczów.
    Z rodem Naczków posługujących się także herbem Lis wiąże się postać kamienieckiego szlachcica Krzysztofa Neczkowskiego/Netkowskiego hetmana Wojska Zaporoskiego w 1596-1597 r. [6] [7] [8], [9] [10]. Jego herb przypomina prosty, kreskowy, pierwotny znak Netczuków, który oprócz trzech róż i miecza z ręką zbrojną złożył się na naszą pieczęć, o czym dalej. Herb ten przez podobieństwo bywa uznawany za odmianę kaszubskiego herbu Kos II [6], co naszym zdaniem jest pzypadkowe.

Źródła i przypisy:
[1] Maksymilian Netyczuk, bojar w 1515 r. wzmiankowany jest w dawny rejestrze mieszkańców Peresopnicy, znajdującym się pierwotnie w Archiwum gospodarczym ks. Czartoryskich z Klewania. Nazwisko przywołują rosyjskie opracowania onomastyczne staroruskich nazw osobowych, jak również rosyjskie serwisy genealogiczne, odpis w ARN;
[2] Pantalejmon Neczkow, urzędnik w Peresopnicy wzmiankowany w 1597 r. Źródłem informacji znowu są dawne niezachowane akta z archiwum klewańskiego książąt Czartoryskich, przywołane przez rosyjskie opracowania onomastyczne i źródła genealogiczne, odpis w ARN;
[3] Agaton Netkow i Dobromysł Natczuk wzmiankowany jest w rosyjskiej literaturze onomastyczne z XIX w.j i genealogicznej, odpis w ARN;
[4]  Słownik imion staroruskich, N.M.Tupikow, 1903;
[5] Ономастикон, С.Б. Веселовский;
[6] Hasło w Wikipedii;
[7] Козацькі вожді України, том 1, s. 144, https://issuu.com/parsuli/docs/kossacks_chiefs;
[8] https://uahistory.co/book/dict/935.html;
[9] Малий словник історії України, 1997, s. 273, https://archive.org/details/maliySlovnik.

3. Protoplaści międzyrzeckich Netczuków - polska gałąź

       Najważniejszym źródłem do badań naszych protoplastów są księgi sądowe Międzyrzeca z XVI-XVI w. oraz Inwentarz dóbr woźnickich z 1591 r. Z niepotwierdzonych relacji najstarszych dziejów naszego rodu w Międzyrzecu, wymienić należy tzw. Teki ks. Adolfa Pleszczyńskiego o osiadłych rodzinach międzyrzeckich [1]. Zachował się przynajmniej jeden odpis historii rodzin międzyrzeckich sporządzony w formie notatki przez ks. Pleszczyńskiego w latach 80. XIX w. na podstawie ksiąg metrykalnych i indywidualnych relacji mieszkańców, pn. "Zapisy o tutejszych rusinach miejskich". Ks. Pleszczyńskich na jego podstawie musiał sporządzić listę najstarszych rodów międzyrzeckich opublikowaną w ww. "Opisie..." . Wiemy, że odpis ten pochodzi z trzeciej lub drugiej ręki i wykonany miał być z oryginalnych notatek manuskryptu dzieł ks. Pleszczyńskiego. Nie wiadomo czy nie jest to późniejszy falsyfikat, gdyż brak oryginalnego rękopisu. Wg relacji Pana Jacka Górki, który przekazał nam kopię odpisu, miał być on wykonany z notatek ks. Pleszczyńskiego dla Netczuka byłego burmistrza międzyrzeckiego (Józefa Netczuka-Zielińskiego) już po usunięciu przez władze carskie ks. Adolfa Pleszczyńskiego z międzyrzeckiego probostwa za sprzyjanie i pomoc unitom. Wg tej relacji ks. Zbaraski sprowadził do Międzyrzeca 18 rodzin bojarskich, które osiadły w nim potem na stałe jako mieszczanie. Netczukowie mieli pochodzić z wioski bojarskiej w kluczu zbaraskim dóbr książęcych, zatem spod samego Zbaraża, czego nie udało się ustalić bez dalszej analizy źródłowej w księgach sądowych Międzyrzeckich z XVI w. a dalej w Inwentarzu dóbr woźnickich z 1591 r.
    Finalnie okazało się, że przodkowie posiadali wieś Koziary/Kozary i Lisiczyńce między Zbarażem i Tokami jako szlachta, a nie bojarzy służebni kniaziów. Opowieść z Teki Pleszczyńskiego podaje prawdziwie okolice, z których pochodzili przodkowie, ale przypisuje ich Zbaraskim, jako służbę, co nie ma potwierdzenia w źródłach. Przybyli na Podlasie przed Stefanem Zbaraskim do Krzywośników i Szachów co najmniej ok. 1520-1540, a do Międzyrzeca ok. 1540-1550. Obie te wse znajdują się między dużymi połaciami własności księcia Stefana i jego syna Piotra. Niewątpliwie udało się zidentyfikować miejsca pochodzenia niektórych rodzin międyzrzeckich z dóbr książąt Zbaraskich, rodziny te są najprawdopodobniej bojarsko-służebnego pochodzenia i musieli służyć w międzyrzeckim zamku.
    Wg przekazu z Tek Pleszczyńskiego Fedor Semenycz Netyczuk, syn Semena, bojar klucza zbaraskiego wg zapisów archiwum zbaraskiego, miał być z całą rodziną sprowadzony do Międzyrzeca. Miał być jednego rodu z ww. Maksymem Netyczukiem, bojarem, pisarzem w klewańskich dobrach ks. Czartoryskich w 1515 r., którego wzmiankować miały archiwa monasteru peresopnickiego i ks. Czartoryskich. Wg tekstu ma być "antecessorem" międzyrzeckich Netczuków, co nie jest prawdą, ale jeśli by miał pochodzić od Michała Naczkowicza, syna Piotra Naczki, to byłby kuzynem naszego przodka. Jak widać pamięć o tych wydarzeniach po ok. 300 latach musiała być już mocno zniekształcona. Z jednej storny miejsca pochodzenia są prawdziwe, natomiast czas przenosin z Wołynia na Podlasie jest spóźniony o ponad 30 lat, a oraz patronat ks. Zbaraskich jest efekte ich późniejszego wpływu na międzyrzecczyznę i pokłosiem kolonizacji Rusinami z ich dóbr wołyńskich co utrwaliło pewne poglądy i mity w pamięci wiernych cerkwi wschodniej bez względu na ich etniczne i społeczne pochodzenie sprzed wieków, czemu sprzyjała unifikacja społeczna już jako mieszczan.
    Wg tekstu ród miał być na służbie książąt Zbaraskich, uznany za zasługi i pochodzenie od Netki [raczej chodziło o protoplastę Piotra Naczkę] miał rozejść się po Wołyniu. Mieli dawnymi czasy dzierżyć gramoty książęce na posesję dóbr prawem służby wojennej, a z upadkiem drobnego bojarstwa mieli spaść do niższych stanów. Ponadto autor tekstu notuje świadectwo sędziwego Fedora Netczuka, starszego rodu, o klejnocie Netczuków - Trirosae - trzy róże w słup, które na starych dokumentach pergaminowych miały być prosto robioną pieczęcią zaświadczone. Autor wnosi z tego, że pochodzić muszą od Naczki co przyjął Doliwę podczas unii horodelskiej. Notuje także, że piętna u Netczuków miały być jak u ks. Zbaraskich na wzór Korybuta, ale z krzyżem w skos obróconym. Z tego wnioskuje on, że w zamku międzyrzeckim stajnią i wozami się zajmowali, a potem w mieście posługę porządku publicznego sprawowali, czym jeszcze przed upadkiem Rzeczypospolitej się zajmowali w trzecim ordynku praw miejskich, jak wiemy ostatnim był Jan Netczuk.
    Po Fedorze miały być jeszcze dwa pokolenia, które wzmiankowały dawne księgi wójtowskie Międzyrzeca, ale niestety nie zachowane.
    Niezwykły to zbiór informacji o początkach rodu, który zapisać miał ksiądz Pleszczyński z relacji naszego krewnego z II poł. XIX w. którą zachowano z opowieści Teodora z I poł. XIX w. Czy tak było, zapewne nigdy nie uda się potwierdzić. Możliwe że opracowanie powstało w kręgu rodziny Józefa Netczuka-Zielińskiego, który jako urzędnik i p.o. burmistrza w poł. XIX w. miał dostęp do wielu źródeł, dziś już nieistniejących.






















     Obecnie zgodni jesteśmy co do okresu przybycia protoplastów Netczuków do Międzyrzeca jeszcze przed objęciem miasta przez ks. Stefana Zbaraskiego między 1540 a 1550 r. Netczukowie i Netyczukwie żyją nieprzerwanie do dziś w Ukrainie i wywodzą się zapewne z rodu Maksymiliana Netyczuka, z którym wiąże się także Krzysztof Netkowski/Netkowski hetman wojska zaporoskiego w 1596 r. Dawniej sądziliśmy, że nasi przodkowie musieli wywodzić się z tej samej gałęzi poprzez Wołyń i służbę u ks. Zbaraskich, gdyż rodzinna legenda wiązała korzenie Rusinów międzyrzeckich właśnie ze Zbaraskimi, którzy w trakcie swych rządów ufundowali w Międzyrzecu i okolicach aż trzy cerkwie wschodniego obrządku. Po głębszych analizach wiemy już, że związki ze Zbaraskimi były [10], natomiast protoplaści polskiej gałęzi nie byli na  służbie Zbaraskich. Byli wolną szlachtą rusko-litewską na co posiadali przywilej/gramotę, czego dowodzi dla Kozarów / Naczków zapis z Inwentarza dóbr woźnickich z 1591 r [2]. dla bojarskich włók zwanych Kozarowymi w Krzywośnitach skąd do Międyzrzeca przybył m.in. Andrzej de Krzywośnity zwany także Kozarem - Sakowiczem w Międzyrzecu. Wywodzić się musieli z Kozarów i Lisiczyniec - wsi szlacheckich wciśniętych między wielkie latyfundia książąt Zbaraskich (włość zbaraska i nowozbaraska) oraz Ostrogskich od północy.
    Okazuje się, że protoplastów łączą relacje i zależności z Ostrogskimi i Iliniczami, co potwierdza tylko przekaz z Tek Pleszczyńskiego. Relacja ta również wiązała protoplastów z Rusią i Zbaraskimi, jak przekazało w poł. XIX w. świadectwo sędziwego Fedora Netczuka, będące wyrazem nieco zmienionej przez wieki legendy, która odnosiła się do rzeczywistego wpływu Zbaraskich na kolonizację ruską dóbr międzyrzeckich po ok. 1565 r. a nie na rzeczywistym pochodzeniu protoplastów. Rusini z Wołynia wywarli także wyraźne piętno językowe na ruskie dialekty międzyrzeczan. Co spowodowało przechodzenie z form z sufiksem -icz na formy typu -uk, -czuk na przełomie XVI/XVII w. W przekazie tym wzmiankowane są przypadkowo zapamiętani protoplaści, m.in. żona Semena Netki - Anna/Anastazja kniahyni z Ostroga, matka Fedora Semenycza Netki.
    Z Ostrogskimi wiąże nas Hrihory Kozar Sakowicz i jego syn z Lisiczyniec koło Kozar między włościami książąt Zbaraskich na Wołyniu. Związki rodzinne i terytorialne Zbaraskich z Zasławskimi, Czartoryskimi, Ostrogskimi i Iliniczami przybliżają relacje między Naczkami/Sakami/Kozarami wołyńskimi i podlaskimi. Poza tym zapisy ksiąg sądowych chełmskich dotyczące Kozarów bracławskich przybliżają tamtejszych Kozarów do obszaru operowania naszych protoplastów Kozarów/Saków?Naczków z dóbr woźnickich i międzyrzeckich. W końcu nazwa rodowa Saka wiążą nas z Naczkami Litewskimi, Kozar z Kozarami a Lisczyc z Lisiczyńskimi. Związków tych jest o wiele więcej.
   Potomków Piotra Naczki z Międzyrzecem wiąże także osoba Jakuba Jiewszczy, który w akcie opieki nad sierotami Chwiedą i Chwiedczykiem, dziećmi po zmarłym Lucae Lielieyka / Łukaszu Lieliejce w 1560 r. jest wymieniany ławnikiem w Międzyrzecu. Należy zwrócić uwagę, że Lielieyka [4] może odnosić się do nazwy rodowej Piotra Lalusza - kuzyna Piotra Naczki, zwanego Laluszyk, Leluszowa. Jednym z gwarantów opieki nad sierotami mógłby być krewny sierot - ławnik międzyrzecki Jakub Jiewszcza. Na otoku pieczęci Piotra Naczki z 1433 r. występuje napis z patronimikiem Piotra Naczki Ginwiłowicza: "Kniewilowua Jeuszcza", tzn. Ginwiłłowa Jeuszcza [3].

   Ponadto należy nadmienić, że Kozarowie z Międzyzrzeca mają związek z Kozarami z Bracławszczyzny, o których pisze Rulikowski. Międzyrzecki Hryń Szachowicz tożsamy z Hryniem Kozarem z Krzywośnitów,  w akcie z 1574 r. którego nagłówek ewidentnie odnosi się do Kozarów (K?ozaryn) z 1574 r.  rozdziela z krewnym "dom Koszałcziny" [9], możliwe że należał do jego pierwszej żony Koszyłowiczówny - wówczas byłby z pewnością tożsamy z Hrihorym Kozarem  protoplastą bracławskich Kozarów, który nabył Koraszowce w powiecie grodzieńskim, i żonaty był z Koszyłowiczówną (pierwszą żoną), z którą miał Kostię Kozara gospodarzącego potem na dobrach swej matki na Bracławszczyźnie (Sawran, Paszkowce, Karaczowce, Besidki, Derenkowce, Oblin) [5] [6] [7] [8].
    Z rejestrów podatkowych Międzyrzeca 1788 wiemy, że nazwisko nasze występowało w obocznych formach Nedczuk/Netczuk. D w miejscu t (udźwięcznione t) potwierdzałoby pierwotną wymowę Nedyczuk<Netyczuk. Zatem pierwotna forma niestabilnego jeszcze nazwiska już w Międzyrzecu w końcu XVI w. mogła mieć postać Netyczuk i występować równolegle z Netczuk, Nedczuk i innymi patronimicznymi wariacjami utworzonymi od pierwotnej nazwy rodu urobionej od jego znanego protoplasty - Netki lub Neczki. Analogicznie nazwisko utrwaliło się w dwóch odmianach na Ukrainie - Netczuk i Netyczuk. Wiemy już dzięki zapisom ksiąg miejskich jak ewoluowało nasze nazwisko od Niecy Saki do formy Netczuk.


Źródła i przypisy:
[1] "Zapisy o tutejszych rusinach miejskich" [w:] Teki ks. Adolfa Pleszczyńskiego o osiadłych rodzinach międzyrzeckich, autorstwo przypisywane ks. Adolfowi Pleszczyńskiemu. Zachował się przynajmniej jeden odpis historii ruskich rodzin międzyrzeckich sporządzony w formie notatki zapewne oryginalnie w latach 80. XIX w. na podstawie ksiąg metrykalnych i indywidualnych relacji mieszkańców. Wg relacji odpis wykonany miał być dla Netczuka - dawnego burmistrza międzyrzeckiego (musi chodzić o Józefa Netczuka-Zielińskiego). Jest to odpis z drugiej lub trzeciej ręki. Brak oryginału uniemożliwia potwierdzenie jego prawdziwości. Nie wiadomo czy nie jest to falsyfikat, jeśli nie, to czy nie zawiera późniejszych dodatków;
[2] Inwntarium Wozniki capitanenei Drocgicensis, w: Акты Виленской археографической комиссии, Том XIV. Инвентарии имений XVI в., 1888, str. 400-407; 
[3] Władysław Semkowicz, O litewskich bojarach zbratanych ze szlachtą polską w Horodle 1413 r., [w:] Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie, t. VIII, r. 1927-1928, Lwów 1928, str. 139;
[4] Akta miasta Międzyrzeca, Advocatalia et proconsularia 1558-1574, 1560 r. pagina 40v, skan 86: "Lucae Lielyeyka orphani Chwietko et Chwieda … providos Timos Psonczicz Petrus Danczevicz et Ivan Koliesznyk testes ad ius et ad acta presentia vocati …  orphani olim Lucae Lielieyka Chwieda et Chwiedczyka … ex ius scabinis additis Matias Plaxicz et Jacobus Jiewsca et …";
[5]  Kozarowie, w: A. Boniecki, Herbarz polski, t. 12, s. 46;
[6] E. Rulikowski, Przed kilkuset laty, Bracławszczyzna, w: Kwiaty i owoce, red. I. Trusiewicz, Kijów, s. 307;
[7] Kozar, w: J. Wolf, Kniaziowie litewsko-ruscy od końca XIV w., 1895, s. 662;
[8] H. Litwin, Szlachta ruska Rzeczypospolitej. Szlachta — posesjonaci województw inkorporowanych w 1569 r. w: Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego nowej serii t. XIX (XXX) ISSN 1230-803X, s. 189;
[9] Akta miasta Międzyrzeca, Advocatalia et proconsularia 1558-1574, 1574 r. pagina 214v, skan 439;
[10] Choćby procesy sądowe Kozarów bracławskich ze Zbaraskimi, zależności ekonomiczne łączące Lisiczyńskich z Lisiczyniec z Ostrogskimi oraz mariaż Fedora Netki z Anną/Anastazją kniahynią z Ostroga.
  

4. Status społeczny protoplastów wg legend rodzinnych i źródeł

    Nasz międzyrzecki protoplasta był wg rodzinnej legendy synem bojara [1], który przybył do Międzyrzeca z Wołynia na służbie kniazia Stefana Zbaraskiego ok. 1550-1560 r. i osiadł tu na stałe na gospodarstwie rolnym najprawdopodobniej na prawie miejskim [2]. Wpływ na legendę miała zapewne znacząca rola jaką Zbarascy odegrali w kolonizacji Międzyrzecczyzny Rusinami z wołyńskich dóbr księcia, dla których ufundował 2 cerkwie w Międzyrzecu w 1551 r. (cerkiew staromiejską przy Rynku pw. św. Mikołaja) i 1564-1583 (cerkiew zamkowa potem przeniesiona przy rynek nowomiejski pw. św. Piotra potem Piotra i Pawła), a po śmierci ks. Stefana, Jerzy Zbaraski opiekun jego małoletniej córki Barbary, ufundował w 1604 r. także cerkiew w Dołdze, którą nabyli pod koniec XVI w. z dóbr bialskich, potme także powstaje cerkiew w Szóstce.
    Jeżeli był bojarem na co wskazuje podanie rodzinne oraz wzmianki o Netyczukach, Natczukach, Netkowach/Neczkowach i Netkach/Neczkach z XVI-XVII w. źródeł z terenu Wołynia, gdzie od tego czasu do XVIII-XIX w. zamieszkiwali Netczukowie [1], co także poteiwrdzają określenia statusu społecznego w księgach sądowych Międzyrzeca (dominus, de Krzywośnity, von Niczkowicz) to w zasadzie osiedlenie się w mieście mogło w praktyce pozbawić wówczas rusko-litewksich bojarów przywilejów, tak samo jak szlachtę polską, co w dwa pokolenia uczyniło z nich mieszczan. Ściślej utrata przywilejów wiązała się ze zmianą podstawy utrzymania, jaką dla szlachty i bojarów była uprawa własnej i dzierżawionej ziemi oraz podleganie sądownictwu ziemskiemu - vide księgi sądowe ziemskie drohickie i chełmskie. Zajęcie się rzemiosłem do końca XVIII w. na terenach zaboru austriackiego pozbawiało szlachtę miejską przywilejów. Szlachcic trudniący się rzemiosłem, należał zazwyczaj do cechu, który posiadał własne prawa i sądownictwo, dlatego staranie się o uznanie szlachectwa przed instytucjami zaborczymi i wyróżnianie się z braci cechowej przez szlachcica-rzemieślnika było źle widziane w cechu i narażało na utratę środków dochodu, dlatego szlachta miejska trudniąca się rzemiosłem często rezygnowała z dowodzenia szlachectwa na przełomie XVIII i XIX w. w państwach zaborczych. Taki los mógł spotkać międzyrzeckich i łukowskich Mankiewiczów czy też Wolskich-Rzewuskich Beydow z Międzyrzeca [3]. Rzemieślnika-szlachcica często też nie było stać na zbieranie dowodów szlachectwa przodków, którzy zamieszkiwali przed ponad wiekiem inne ziemie. W ten sposób wiele linii szlacheckich rodzin przenikało do miast schodząc do stanu miejskiego, czego ślady odnajdujemy w aktach sądowych Międzyrzeca z XVI-XVII w. Trzeba podkreślić, że samo osiedlenie się w mieście nie powodowało utraty przywilejów, ale zajęcie się przez szlachcica rzemiosłem przed zniesieniem tego zakazu w końcu XVIII w. Nas te zakazy nie objęły, podstawą utrzymania przodków do poł. XIX w. było rolnictwo, jeszcze w II poł. XVI w. posiadali ziemie zakupione w mieście, dzierżawne włóki bojarskie i własność na Wołyniu - Lisiczyńce i Kozary.
    Dość podobnie ale wcześniej, w XVI-XVII w., zachodził na ziemiach Rzeczypospolitej proces wykluczania drobnych bojarów litewsko-ruskiego pochodzenia z warstwy uprzywilejowanej i ich przechodzenia do warstwy pośredniej bojarów służebnych, a później do stanu chłopskiego i mieszczańskiego [4].
    Bojarzyn to w dużym skrócie człowiek rekrutujący się z XVI-w. warstwy społecznej sytuowanej między ludnością poddaną a uznanym w Koronie bojarstwem, które przeistoczyło się w stan szlachecki w XVI w. Pierwotnie byli to bojarzy, ale po uznaniu wyższych bojarów-ziemian za szlachtę, słowem bojar, bojarzyn zaczęto określać niższe bojarstwo, pełniące usługi zamkowe i strażnicze, podległe starostom i dzierżawcom tenut królewskich. Takie właśnie trzy włóki przypisane do bojarów służebnych (vasales), zwane Kozarowe, znajdowały się w Krzywośnitach w 1591 r. Jednak Naczkowie-Kozarowie-Sakowie dzierżyli je z przywilejem (list mają) który zwalniał ich całkowicie ze służebności jedynie za czynsz. Kozarowie z Krzywośnitów przeszli w poł. XVI w. do Międzyrzeca, zachowując włóki bojarskie jeszcze do 1591 r. czego dowodzą księgi sądowe i inwentarz dóbr woźnickich. Przywilej - gramotę wystawili im zapewne ks. Ostrogscy, Iliniczowie lub ks. Zbarascy.
    Drobne bojarstwo ruskie ziem ukraińskich pochodziło zazwyczaj z bojarów litewsko-ruskich i rozpadło się w XVI w. na kilka kategorii, m.in.: wolnych od innych posług i ciężarów bojarów właściwych, czyli ww. ziemian służących kniaziom wojskowo na wypadek wojny, bojarów ordyńskich także dzierżących ziemię za usługi strażnicze głównie na granicach Polesia i Ukrainy oraz sługi zamkowe, czyli "bojarów putnych" i "turemnych", którzy posiadali małe cząstki ziemskie. Ci na służbie zamkowej i strażniczej jak szlachta zachowywali wolność osobistą, otrzymywali ziemię w zamian za obowiązek służby, ale od XVI w., zwłaszcza po Unii Lubelskiej, narzuceniu polskich norm stanowych i w wyniku napływu szlachty polskiej i polonizowania się elit ruskich, stan ten popadał w coraz większą zależność od polskiej i uznanej w Koronie ruskiej zamożnej szlachty, która w dopuszczeniu bojarów okolicznych i służebnychdo przywilejów szlacheckich widziała zagrożenie dla własnego interesu ekonomicznego. Drobni bojarzy tracili przywileje i wolność, w końcu w większości spadli do stanu chłopskiego [4]. Służebni bojarzy rozsiedleni byli wokół Międzyrzeca, zarówno pod nazwą bojarów międzyrzeckich (głównie drobnej szlachty mazowiecko-podlaskiej i kmieci osadzonych pod miastem w zamian za służbę), wokół Białej na prawie pokoniowskiem (jak nazywa je Pleszczyński) oraz wokół Wohynia w Huszczy i Tucznej [12].
    Od XV-XVI w. rodziny bojarskie z ziem ruskich, zwłaszcza Polesia i Wołynia osadzano na różnych prawach na pograniczu polsko-litewsko-ruskim, m.in. w okolicach Międzyrzeca i Białej [5]. Powstawały wsie osadzane drobną szlachtą i kmieciami z przeludnionego Mazowsza, ale też osadzano szlachtę ruską, drobnych bojarów i wolnych mieszczan z ziem ruskich i litewskich. Część rodzin drobnobojarskich dostawała się do stanu szlacheckiego [6] [7] zapewne drogą mariaży i nabytków ziemskich, jednak większość stopniowo traciła przywileje, czasem osiadała w miasteczkach rolniczych, zwłaszcza wokół ośrodków większych dóbr, w których służyli ich przodkowie, trudniąc się głównie rolnictwem, z czasem także rzemiosłem (głównie od końca XVIII w.) [8] [9].
    Wśród międzyrzeckich najstarszych rodzin litewsko-ruskich, które mogły rzeczywiście pochodzić z rodzin bojarskich i szlachty wymienić należy, m.in. rodziny:

Nazwisko - rodzina Miejscowości pochodzenia
Berezowski, Berezowiec - Bereza, dobra międzyrzeckie
Biernacki - Biernaty, Wólka-Biernaty, szlachta podlaska
(C)Hołod/Chołodziński - Hołotki, koło Toków, dobra nowozbaraskie
Dawidziuk/Dawidowicz od Dawida, mieszczanina XVI w.
Domański/Łuniewski - Domanin/Łuniew, dawniej w XIV-XV w. dobra międzyrzeckie
Filipowicz/Filipiuk patrz Sakowicz/Netczuk
Gaś/Gaszewski
Izdebski -  Izdebki, szlachta podlaska
Jurko/Jurkowski
Kieruczenko od Kierucia, bojara-mieszczanina XVI w.
Kowalewski od XV w. - Kowalewo, szlachta podlaska
Kozar patrz Netczuk
Latka/Latek - Kobylino-Pieniążki, slzachta podlaska
Łoś/Łosici - Łosice
Maniewicz/Manewicz - Manie, dobra międzyrzeckie
Mankiewicz szlachta litewska, podlaska
Markowski
Maszkiewicz/Maszewicz
Męczyński
Mikuliński, pop z rodziną, od pocz. XVII w. - Mikulin, k. Hrycowa w dobrach hrycowskich ks. Janusza Zbaraskiego
Mieczkowski
Morawiec/Morawiński
Netczuk = Naczko/Kozar/Sakowicz/Szachowicz
- Koziary i Lisiczyńce k. Zbaraża (między dobrami zabraskimi i nowozbaraskimi), właśność szlachecka
- Lisiczyńce we włości ostrogskiej, zastawne Lisiczyńskich, książę Konstanty Ostrogski 900 kóp groszy, na Lisiczyńcach i Szaternikach [k. Ostorga], w włości ostrogskiej Sołosze Borowickiej, żonie Bazylego Hrehorowicza Lisiczyńskiego z Lisiczyniec [A. Boniecki, Herbarz polski, t. 14, s 354]
- Szaterniki we włości Ostrogskiej, alokacja 900 kóp groszy przez ks. Konstantego Ostrogskiego Sołosze Borowickiej żonie Bazylego Hrehorowicza Lisiczyńskiego [jw]
- niedaleko na północ od Zbaraża znajduje się też wieś Kołodno-Lisowszczyzna związana z Lisiczyńcami, dobra nowo zbaraskie
- ponadto wieś Czerniechów na zachód od Zbaraża, własność szlachecka, zastawna od Czaplica wieś Bazylego Hrehorowicza Lisiczyńskiego 1582 r., czyli Kozara, za 50 kóp groszy. [A. Boniecki, Herbarz polski, t. 14, str. 354]
- Krzywośnity - 1,5 włóki bojarskiej Kozarowej w dobrach woźnickich koło Huszlewa, dzierżawne bojarskie włóki ale z gramotą jedynie za czynsz bez posług
- Szachy - Pole Sakoskie, dzierżawne w dobrach bialskich Iliniczów
- Międzyrzec - Pole Koziarowe / Kąt Szachowy, działki miejskie siedliskowe, place stodołowe, prawo miejskie
- Koraszowce, pow. grodzieński, Hryńko Kozariew w 1507 r. nabył  wieś [Metryka Litewska 8, za Adam Boniecki, Herbarz Polski.]
Nowosielski - Nowe Sioło między Lisiczyńcami i Koziarami, własność szlachecka
Oleksicz/Oleszkiewicz - Oleszkowce koło ww. Kołodna-Lisowszczyzny, dobra nowozbaraskie
Paluch/Paluszkiewicz Paluchy/Palczyńce k. Toków/Ozhowiec (dobra nowozbaraskie)
Petruczenko
Pieńkowski - Pieńkowce koło Weczkowców i Toków, własność szlachecka
Plaksa
Pluska/Bluska - Pluska koło Lisiczyniec, w dobrach nowo zbaraskich
Pruski szlachta pochodzenia pruskiego
Przychodzki - Przychody, Międzyrzecczyzna
Puszkarski od puszkarza, rzemiosła związanego z budową i obsługa dział armatnich, zapewne na służbie zbaraskich na zamku
Rybołowik
Saczuk/Sakiewicz/Saczkowski patrz Netczuk
Skolimowski - Skolimowo, szlachta podlaska
Soiński
Sobiczewski - Sobiczewo, szlachta podlaska
Tapski
Turski
Weka/Weczkowicz/Weczyński - Woczkowce k. Ożhowiec i Toków, własność szlachecka
Wieliczko z rodu szlacheckiego Wieliczków
Wierzbicki - Wierzbice
Wolski - Rzewuski Beydo, od XVII w. - Wólka Jajkowska, Rzewuski, Bejdy, własność szlachecka, Podlasie
Zdanowski od imienia Zdan, bojarzy - szlachta litewsko-ruska
Zień - Zienie wieś bojarska k. Huszlewa w dobrach woźnickich, Kiszków, w XIV-XV w. dobra międzyrzeckie

    Na Wołyniu i Podlasiu w XVI-XVII w. odnajdujemy także bojarskie rodziny o tych nazwiskach oraz wsie z kórych pochodzą, a ślady ich obecności notujemy w źródłach grodzkich, ziemskich i kościelnych, w tych miejscach, które należały do dóbr rodów i magnatów władających także Międzyrzecem Podlaskim. Więcej o rodzinach mięzyrzeckich możan przeczytać w zakłądce Projekt Nazwiska Mięfdzyrzeczan i tu Międzyrzecczyzna.
    Od około 1600 r. Netczukowie byli grekokatolikami należącymi do parafii staromiejskiej. W późniejszych XIX-wiecznych aktach metrykalnych określano ich jako sławetnych gospodarzy rolnych, osiadłych na gospodarstwie, mieszczan gospodarzy itp. Aż do XIX w. stale zamieszkiwali rolnicze osiedle Piszczanka, a podstawą utrzymania rodu do połowy XIX w. było wyłącznie rolnictwo [10] [11].
    O statusie ekonomicznym i społecznym Netczuków w XVII w, świadczą także ich poddani o czym więcej w rozdziale Legendy rodzinne a źródła archiwalne w sekcji Geneza-Nazwisko.

Źródła i przypisy:
[1] Rodzinne podanie przekazywane z pokolenia na pokolenie mówi, że Netczukowie za zasługi dla księcia osadzeni zostali na gruntach, czyli na prawie miejskim, jak należy to rozumieć w warunkach międzyrzeckich. Inna legenda rodzina podaje, że nazwisko Netczuk jest piętnem, co sugeruje że nie odpowiada właściwemu i pierwotnemu stanowi społecznemu przodków. Legendy te znajdują uzasadnienie w argumentach historycznych. Większość Rusinów Międzyrzecczyzny została sprowadzona właśnie w czasach gdy właścicielami Międzyrzeca byli Zbarascy (XVI w.), którzy erygowali dla Rusinów w dobrach aż trzy cerkwie prawosławne. Większość została sprowadzona jako ludność niewolna i osadzona po okolicznych wsiach i folwarkach, jak twierdzą badacze i jak sugeruje Pleszczyńskich. Jednakże wśród służby ruskich książąt musieli być również bojarzy - Rusini z wołyńskich dóbr stanowiący zaufaną drużynę, która nie tylko towarzyszyła dziedzicom Międzyrzeca w podróżach, ale zgodnie ze swymi przywilejami służyła im na zamku w Międzyrzecu. Trudno uwierzyć by wraz z końcem długich rzadów książąt Piotra, Stefana, jego córki i ks. Janusza nikt z ich świty nie pozostał w Międzyrzecu, tym bardziej trudno uwierzyć by po służbie trafili do folwarków lub wsi pańszczyźnianych. Jest ok. 25 ruskich rodzin mieszczańskich, które są notowane od poł. XVI-XVII w. Z tego 22 nadal mieszkają w mieście i okolicach. Wołyń zamieszkiwali wtedy wg ruskich wzmianek źródłowych, m.in. noszący nazwiska bojar Maksymilian Netyczuk (Peresopnica k. Klewania 1515), urzędnik Pantalejmon Neczkow (Peresopnica 1597), ziemianin Agafon Netkow (Owrucz 1609), mieszczanin Fedka Netko (Łuck 1649), koniuszy Dobromysł Natczuk (Korosteń 1758). Jest prawdopodobne, że te najstarsze miejskie rodziny pochodzą właśnie z wołyńskich posiadłości książąt obejmujących rejon Zbaraża i Sławuty i że ich protoplaści rekrutowali się z drobnego bojarstwa. W okolicach Międzyrzeca i Białej były wsie zamieszkiwane przez ruską i litewską ludność bojarską, a nie tylko mazowiecką, np. Wohyń należący dawniej do dóbr międzyrzeckich, wybrane wsie bojarskie Międzyrzecczyzny i Południowego Podlasia (Krzyczew, Pratulin, Hanna i in.). Źródła wzmianek pochodzą z rosyjskiej literatury historycznej, archiwalnej i onomastycznej;
[2] Na podstawie akt stanu cywilnego w 1891 r. ks. Adolf Pleszczyński wyliczył rodziny, a wśród nich Netczuków, nieprzerwanie mieszkających w Międzyrzecu od 1688 r. Rodziny mieszczańskie zazwyczaj trwale zamieszkiwały w granicach miastach, sporadycznie zaś pojedynczy ich członkowie przenosili się drogą mariaży na wieś. Netczukowie mieszkali od XVII w. na Piszczance uprawiając rolę. Większość rodzin rolniczych tam osiadła. Rodziny kupieckie i rzemieślnicze mieszkały w centrum Starego Miasta;
[3] Międzyrzeccy Mankiewiczowie, początkowo rolnicy, ok. 1785-1790 zaczynają zajmować się rzemiosłem. Informacja na podstawie analizy akt stanu cywilnego. Zobacz tablice genealogiczne Mankiewiczów.
[4] Archiv Jugo-Zapoadnoj Rossii izdavajemyj Vriemiennoju Kommissijeju dlja razbora drievnich aktov vysoczajsze uczrieżdiennoju pri Kijewsko, Podol'skom i Volynskom Gieneral-Gubernatorie. Cziast' 4, Akty o proischożdienii Szljachetskich rodov w jugo-zapadnoj Rossii, tom 1, Kijev 1867, str. 4-14, źrdóło: http://www.runivers.ru/bookreader/book9519/#page/3/mode/1up (dostęp: 11.2013);
[5] A. Pleszczyński, Bojarzy międzyrzeccy, 1911, A. Pleszczyński, Opis historyczno-statystyczny parafii międzyrzeckiej, 1891;
[6] Jerzy Hawryluk, Ruski szlachcic na podlaskiej zagrodzie, Ukraińskie Pismo Podlasia "Nad Buhom i Narwoju", źródło: http://nadbuhom.pl/art_0477.html (dostęp: 11.2013);
[7] Pd. Podlasie - Historia w dziejach rodów zapisana!, oprac. Arek Łepecki, źródło: http://www.mojepodlasie.friko.pl/podlasie/historia/szlachta/szlachta.htm (dostęp: 11.2013)
[8] Monika Kresa, Podlasie – pogranicze kultur, religii i narodów, Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe pod red. Haliny Kraś, źródło: http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=mapa-serwisu&l2=&l3=&l4=podlasie-historia-regionu-mwr (dostęp: 11.2013);
[9] Na podstawie międzyrzeckich akt metrykalnych widać, że wiele rodzin, które do pocz. XIX w. trudniły się wyłącznie miejskim rolnictwem, zaczyna w XIX w. nabywać zawodów rzemieślniczych, co wiąże się zapewne z rozdrobnieniem gruntów miejskich między liczne potomstwo po ok. 7-8 pokoleniach od osadzenia kolonistów na włóce miejskiej, rozdrobnione gospodarstwa nie zapewniały już wszystkim utrzymania;
[10] Akta metrykalne Parafii Greckokatolickiej św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim 1810-1870, Archiwum Państwowe w Lublinie, czytaj więcej;
[11] Akta metrykalne Parafii Rzymskokatolickiej św. Mikołaja w Międzyrzecu Podlaskim 1688-1810 obejmujące wszystkie wyznania, źródło: Archiwum Parafii św. Mikołaja w Międzyrzecu Podlaskim;
[12] A. Wyrobisz, Studia o kulturze i społeczeństwie w nowożytnej Europie, Podlasie w Polsce przedrozbiorowej, str. 185.
 

5. Protoplaści wg ksiąg sądowych Międzyrzeca z lat 1558 - 1574, 1600 - 1618, 1635 - 1671

    Głębsza analiza ksiąg sądowych wykonana przy indeksacji tego źródła w latach 2010-2023 pozwoliła ustalić genealogię najdawniejszych przodków międzyrzeckich Netczuków. Nasz protoplasta to Naca/Nieca Saka, syn Stasa Saki Naczki i ojciec Ostasza Nieczkowicza vel Sakowicza, dziad Nieczki Ostaszowicza vel Nietkowicza i pradziad Mikołaja Nieczczuka, syna tegoż Nieczki. Od tego ostatniego wywodzą się wszyscy polscy Netczukowie, nie mniej księgi sądowe oraz inne źródła dostarczają nam bardzo wielu informacji o szerszej rodzinie Niecy, która nosiła także nazwiska Kozar / Sakowicz / Naczkowicz oraz o ich wzajemnych relacjach, transakcjach i miejscach gdzie mieszkali oraz które dzierżawili i posiadali. Poniżej przedstawiamy biogramy poszczególnych osób i ich rodzin.
 

Stas Saka vel Naczko (ok. 1480 - ok. 1530)

    Z patronimika Ostasza Nieczkowicza (ok. 1520 - ok. 1580) i jego dzieci - Ostaszowiczów (np. Nieczko Ostaszowicz vel Nietkowicz ur. ok. 1540, zm. ok. 1600) [1], który był synem Niecy/Nacy Saki [2] - dowiadujemy się, że ojcem Niecy był Stas czyli Stanisław, najdawniejszy przodek polskich Netczuków, a zarazem bliski krewny protoplasty ukraińskiej gałęzi Maskyma Netyczuka. Nazwy patronimiczne z prefiksem O- wskazywały na nazwisko dziada, w naszym przypadku będą to Onaczko - wnuk Naczki oraz Ostasz - wnuk Stasa. 
  Jego domniemana identyfikacja historyczna możliwa jest jedynie przy założeniu, że Naczkowie międyzrzeccy pochodzą od Piotra Naczki (na co wskazuje, m.in. znak pieczętny Netczuków) oraz wg koncepcji Tomasa Gedraitsa przedstawionej w tablicy genealogicznej rodu Piotra Naczki [3], gdzie w kontekście genealogii litewskich Doliwitów można doszukiwać się analogii jedynie ze Stanisławem Steckowiczem Gedroycem Saką, który miał być wg tej teorii synem Stecki Grigorowicza Gedroyca, wnukiem Grigorego Naczowicza h. Doliwa z rodu Piotra Naczki [4], być może niewłaściwie powiązanym przez Kielmę z rodem Saków [5].
    Stas Saka, być może tożsamy jest ze Stanisławem Steckowiczem Gedorycem Saką, mógł by być pierwszym łącznikiem z litewskimi Naczkami i tym, który wraz z kolonizacją litewską Rusi przeniósł się na Wołyń i osiadł w Koziarach i Lisiczyńcach. Wspomnieć trzeba, że kwestie pochodzenia rptooplastó oscylują wokół Naczków, Kozarów, Zbaraskich, Iliniczów i Ostrogskich. Stefan Zbaraski dziedziczy dobra żośleńskie (gdzie ponad wiek wcześniej żyli Naczkowie) zatem możliwe są związki Naczków ze Zbaraskimi i Wołyniem. Również syn Piotra Naczki, Michał ożeniony był z księżniczką Agrypiną Ostrogską i mieszkał w okoliach Łucka, zaś jego córka Hanna poślubiła Mikołaja Iwanowicza Iinicza, któego potomkowie władali dobrami bialskimi gdzie dzierżawcą pola Skoskiego był syn Stasa - Naca/Nieca Saka, burmistrz międzyrzecki. Wzajemnych powiązań jest więcej w rodzinie choćby Hrihorego Kozara i Lisiczyńskich o czym w biogramie Nacy Saki, brak jednak bezpośrednich dowodów źródłowych na powiązanie Stasa Saki i Stanisława Steckowicza Gedroyca Saki, zatem propozycja identyfikacji pozostaje w sferze uzasadnionych domniemań jako podstawowa i najbardziej prawdopodobna teoria o pochodzeniu naszcyh protoplastów. Z tego też względu w dziale historia rodu poświęcono sporo uwagi genealogii Naczków litewskich. Ich genealogię przedstawiono pod linkiem. Poniżej fragment genealogii wiążącej Piotra Naczkę z ww. Stanisławem Steckowiczem:

Piotr Naczko Ginwiłowicz (ok. 1390 -1455)
- ?Hrihory Naczowicz alias Grigory Macowicz (ok. 1430 - ok. 1500) [13]
- Stecko Gregorowicz Gedroyć (Naczowicz) [3] [10]
- Szimko Steckowicz Gedroyc (ok. 1480 - ok. 1530) [3] [11]
- Stanisław Steckowicz Gedroyc / Saka? (ok. 1480 - ok. 1530) [3] [5] [12].
?- Maksym Netyczuk vel Neczko (ok. 1480 - ok. 1530) [10], jego wnukiem i urzędnikiem w Peresopnicy był Panatalejmon Nieczkow w 1597 r.

    Bratem rodzonym lub bliskim bratem stryjecznym Stasa Saki musiał być również, wzmiankowany w dawnej rosyjskiej literaturze onomastycznej Maksymilian/Maksym Netyczuk, bojar w Peresopnicy w 1515 r., po którym zostaje wnuk Pantalejmon Neczkow, urzędnik przy Monasetrze w Peresopnicy w 1597 r. [10].
    Analiza akt miejskich Międzyrzeca z lat 1558-1574, 1600-1618[6] oraz Inwentarza dóbr woźnickich z 1591 r. [14] [7] pozwala ustalić, synów Stasa Saki vel Naczki, zapewne tożsamego ze Stanisławem Steckowiczem Gedroyciem / Saką, na co wskazują nazwy osobowe międyzrzeckich Naczków - Kozarów - Sakowiczów, powiązania z Iliniczami, Zbaraskimi i Ostrogskimi oraz znak własny rodu Netczuków znany z XIX w., łączący znaki pierwotne Naczów litewskich i Doliwę przyjętą przez Piotra Naczkę w Horodle.
Stanisław Steckowicz Gedroyc / Saka? (ok. 1480 - ok. 1530) [3] [5] 
? = Stas Saka vel Naczko (ok. 1480 - ok. 1530) [1] [2] [12] 
- Hrihory/Hryń Kozar de Krzywośnity =  Hryc/Hryhory Saczowicz vel Szachowicz z Międzyrzeca i Szchów (ok. 1500 - ok. 1575) [14]
x Oriska Sopotówna z Międzyrzeca,  [8] [7].
= Hrehory Lisiczyński z Lisiczyniec k. Kozarów i Zbaraża (ok. 1500 - przed 1586)
- Wysz von Niczkowicz (ok. 1500 - przed 1559), którego znamy z aktu jego syna Lisa von Naczkowicza [9].
- Nieca vel Naca Saka vel Naczko Shachowicz alias: Sak Kozłoicz, Sak Kossoha (ok. 1500 - po 1572).
- Ostasz Nieczkowicz (ok. 1520 - przed 1558).




Bibliografia i przypisy:
[1] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574: pagina 90v: Niecz Ostaszovicz zakupuje łan ziemi w polu za Prudźcem za 30 i połowę sześćdziesięciu monet pieniędzy polskich od Myska Dudy, 1563 r.; pagina 214: Mikołajowa Ostaszowicz z synem Mikołajem Ostaszowiczem wydzierżawia rolę między miedzą Kucza Ostaszowicza we wszystkich polach Trociowi Drelowcowi, 1574 r.; pagina 169: Klym Hostassevycz z częsci siostry swojej Maruszy dom na rzecz Makarego Hrecanikowića, 1570 r.;
[2] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574: pagina 36v: Nyeczko Ostaszowicz kupuje grunt od Le von Kozarovycza;
[3] Tomas Gedraitis, korespondencja ws. tablic genealogicznych litewskich doliwitów, Giedrojciów i Naczków, teoria dot. Stanisława Steckowicza Gedroycia Saki, 11.2013;
[4] Tablice genealogiczne Naczków h. Doliwa;
[5] Kielma w swojej książce "Ród Saków" podaje Szimka i Stanisława Steckowiczów pod rodem Saka h. Pomian, ale chodzi prawdopodobnie o innego, w 1528 r. w popisie wojska litewskiego jest Stanisław Steckowicz chorąży mednicki (Medniki k. Wilna), razem ze Stanisławem Iwaszkowieczem Ginwiłowiczem, inf. Tomas Gedraitis, 11.2013.
[6] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574, Akta miejskie urzędu "zupełnego" 1600-1618;
[7] Inwntarium Wozniki capitanenei Drocgicensis, w: Źródła dziejowe, T. 6 Podlasie, cz. 1, 1908, s. 180-181;
[8] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574:, pagina: 14v, 17, 70v, 107, 174v;
[9] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574: pagina: 11;
[10] Maksymilian Netyczuk / Максимильян Нетычук wzmiankowany jako urzędnik Monasteru-miasteczka w Peresopnicy w 1515 r. W 1597 r. wzmiankowany Pantalejmon Nieczkow /  Пантелеймон Нѣчков (ok. 1540 - ok. 1600) jako bojar w Peresopnicy. Maksymilian mógł być synem albo Stecka, albo nieznanym synem Michała Naczowicza i Agrypiny z Ostrogskich, gdyż tylko ci dwaj synowie Piotra wiążą się z Wołyniem w poł. XV w.;
[11] Chorąży Niemeczyna 1529 r., jeg o wujem był Mikoła j Naczewicz a Ona Bagdona, żona Piotra Naczki była jego babką (Metryka Litewska 1529). W testamencie Ony Bagdony Korejowny z 1495 r. nazwana jest ona babcią Stecka Gregorowicza a wspomniany jest też Szimko Steckowicz (Metryka Litewska), Birial Gedroyć miał majątek w Niemenczynie w XV w. (Metryka Litewska, k. 3), źródło informacji Tomas Gedraitis,11.2013;
[12] Stas ojciec Niecy Saki burmistrza międzyrzeckiego z 1558-1559 r. oraz dziadek Ostaszowiczów - Naczkowiczów których dzieci i wnuki piszą się Onacczuk/Nacczuk, piszących się też jako Kozarowie (vide: Tiech Kozar i Klim Kozar, wzm. 1637 r., Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Księga wójtowska i radziecka 1635 - 1647: pag. 33v, skan 532 oraz 1639 r., pag. 110, skan 534, vs. Klym Ostaszowicz, wzm.  1570 r.,Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574: pag. 139, skan 348 i Thisko Ostassewicz, wzm. 1559 r., Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574: pag. 17, skan 39, obaj synowie  Ostasza Nieczkowicza vel Sakowicza, wzm. 1563 Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574: pag. 90v, skan 186) i Sakowiczowie;
[13] Jeden z synów Piotra Naczki Ginwiłowicza i Ony Bagdony Korejówny, wzmiankowany w Metryce Litewskiej ks. 3, źródło informacji Tomas Gedraitis,11.2013;
[14]  Inwntarium Wozniki capitanenei Drocgicensis, w: Акты Виленской археографической комиссии, Том XIV. Инвентарии имений XVI в., 1888, str. 400-407.

dn`o [dominus] Nieca vel Naca Saka alias Naczko Shachowicz, Sak Kozłoicz, Sak Kossoha (ok. 1500 - po 1572) i jego potomstwo

    Analiza zapisów międzyrzeckich ksiąg sądowych z XVI w. pozwoliła ustalić, że Nieca jest niewątpliwie najdawniejszym potwierdzonym źródłowo protoplastą polskiej gałęzi Netczuków. Zapisy dotyczące zidentyfikowanych krewnych i potomków Nacy pozwalają powiązać jego osobę z  rodem Naczków i Kozarów a także Saków. Opisujemy go przed starszymi braćmi Hrihorym i Wyszem, ponieważ to on jest naszym bezpośrednim protoplastą.
    Naca był głównym burmistrzem międzyrzeckim w latach 1558-1559. W pierwszym akcie z najstarszej księgi sądowej Międzyrzeca z 08.02.1558 r. (piątek po śwęcie Oczyszczenia NMP) [1] wymieniony w składzie sądowym jako dn`o [domino] Naca proconsulo czuli "pan Naca główny burmistrz" na pierwszym miejscu przed wójtem [advocato] szlachetnym Wojciechem Kowalewskim, wobec którego użyto tego samego określenia - dn`o. W aktach zazwyczaj wymieniano na pierwszym miejscu wójta, a na drugim miejscu głównego burmistrza lub wicewójta. Nie wiadomo, dlaczego w tym akcie wymieniono burmistrza przed wójtem, który przewodził sesjom sądowym. Użycie jednakowych określeń oznacza równy status społeczny i rangę obu osób. Bez wątpienia, podobnie jak wielu dawnych międzyrzeczan, Naca był z pochodzenia szlachcicem. Przydomki używane przez niego w innych aktach pozwalają dookreślić jego nazwisko: jako Naca/Nieca, Naczko Sak, Sachowicz czyli z Szachów (wówczas wieś Saki zapisywana jako Szachy), Sak Kossoha. 
    W późniejszych latach, (np. w piątek po święcie Macieja Apostoła 26.02.1571 r.) [2] występuje jako ławnik miejski [scabinus] pod imionami Sak Kossoha. Funkcję ławnika obsadzano w wyborach starszymi, godnymi zaufania mieszczanami, wśród których znajdowali się także przedstawiciele rodzin szlacheckich. Musiał być wówczas już podeszły wiekiem, zatem liczył z pewnością ok. 60 lat.
    W XVI w. nie używano stałych nazwisk, posługiwano się często dwoma imionami, z których jedno było jeszcze zwyczajowe (często litewskiego pochodzenia), drugie z chrztu oraz patronimików lub nazw odmiejscowych. W przypadku znanych od dawna w społeczności osób często pomijano nazwy patronimiczne, podając jedynie nazwę rodową lub imienną. W przypadku Nacy, Nac to nazwa rodowa, Sak to imię, od którego urobiono wówczas nazwę wsi powstałej na dzierżawionych przez rodzinę Naca gruntach (dzisiejsze Szachy i Dołha, a dokłądniej część Szachów pod nazwą Pole Sakoskie), a Kossoha to zniekształcony patronimik odmiejscowy i rodowy łączący go z bojarami Kozarami, którzy występują równolegle w Międzyrzecu. Pod takimi nazwami znajdujemy go w innych aktach z pierwszej księgi sądowej.
    Patronimiczne nazwiska pozwalają także poznać jego rodzinę i miejsce pochodzenia, a dokładniej posiadanych różnym prawem posesji gruntów, które zamieszkiwali. Po nazwach rodowych Nacy i Sakach międzyrzeckich, którzy po analizie akt miejskich z XVI-XVII w. są tożsami z Kozarami (vide) i Naczkami pozostało kilka nazw miejscowych, które wzięły się od ich posiadaczy i dzierżawców, tj. Saków-Naczków i Kozarów-Naczków:
- Pole Sakoskie w Szachach [3] i sama wieś Szachy, gdyż patronimik funkcjonował w zapisie Shachowicz/Shakowycz [4],
- Szachowy Kąt [5], czyli Pole Kozairowe [6] w gruntach Pola Prudziec za częścią Uprutce (za Polem Błonie) przed Klebanką i Zaściankami, na wschód od Piszczki, na północnych rubieżach gruntów miejskich. Forma zapisu nazwy potwierdza pochodzenie Szachów i Szachowego Kąta od nazwy osobowej Sak, którą zapisywano patronimicznie jako Szachovycz, Sackovycz.
Kąt ten tożsamy jest z występującym w akcie z 1570 r. u krewnych Nacy - Kozarach Polu Koziarowym Kozarów międzyrzeckich. Zatem Szachowy Kąt alias Pole Koziarowe miejskie były własnością Saków - Naczków (Ostaszowiczów) - Kozarów, a grunty Pola Sakoskiego w Szachach, czyli prawie całą osadnicza część Szachów bez Dołhy, które przynależały do dóbr bialskich Iliniczów najprawdopodobniej były przez Saków - Naczków - Kozarów dzierżawione, co sugeruje że byli powiązani z Iliniczami o czym w innym miejscu. Podobnie część zwana Bahoniowe, pierwotnie Bahoniowe [nie mylić z formami oznaczającymi podmokłe części wsi nazwyanymi Bagien] we wsiach Dołha i Szachy  miała należeć, do któregoś z Bohowitynów.
Mapa dóbr Naczków, Kozarów i Lisiczyńskich na tle dóbr zbaraskich i ostrogskich:

    Najprawdopodobniej nazwa Kozar odnosi się do miejsca pochodzenia (Koziary koło Zbaraża), skoro w kolejnych pokoleniach żywotne są nazwy rodowe Kozarowicz, Kosocha itp. W dobrach Zbaraskich jest tylko jedna wieś, która by identyfikowała własność bojarską naszych protoplastów Kozarów i druga od Liszczyców. Są to Koziary położone między Zbarażem i Tokami/Ożhowcami oraz Lisiczyńce - wieś sąsiednia. Tak jak wielokrotnie pisaliśmy to najbardziej prawdopodobne miejsce, z którego pochodzić mogli bojarzy miejscy w Międzyrzecu, gdyż służba zamkowa zależna od Zbaraskich, pochodzić musiała z dóbr książęcych zbaraskich i nowozbaraskich, skąd ubyło najwięcej bojarów służebnych między 1550 a 1570, zaś Lisiczyńce i Koziary to wsie małej prywatnej własności wciśnięte wąskim pasem miedzy zbaraskie dobra księcia Stefana - włość zbaraską i nowozbaraską czyli Ożhowce.
    Skoro pole Saka Kossohy i Lisa von Niczkowicz vel Kozarowicz nazywa się Koziarowe, tzn. że i tak też najpewniej się przezywali, zapewne od dawnego miejsca pochodzenia, podobnie jak inni mieszczanie w tym czasie. Przezwiska te miały wówczas charakter albo rodowy albo odmiejscowy z czego z czasem powstawały nazwiska szlachty i mieszczan międzyrzeckich. We wsiach wokół zamku Toki i miasta Ożhowce znajdują się dawne wsie bojarów służebnych książąt, z których prawdopodobnie pochodzą inne rodziny międzyrzeckie o bojarskiej proweniencji: Palczyńce dawn. Paluchy - wieś z której Pochodził Palyuch protoplasta Paluszkiewiczów, z Nowego Sioła protoplasta Nowosielskich, z Pieńkowców - Pieńkowie, Wekowie - Woczyńscy - Weczkowiczowie z Woczkowców, Chołod protoplasta Chołdzińskich ze wsi Hołodki (dziś Hołotki), Koszelikowie z Koszlaków. W tym kontekście ważna jest analiza zapisów dotyczących niewątpliwie krewnego Nacy - międzyrzeckiego mieszczanina Lisa von Niczkowicz  i patronimika Lisczycz w jego rodzinie. Nazwa Lys raz Lysyczycz odnosi się do wsi Lisiczyńce, które wraz z sąsiednimi Koziarami i Nowym Siołem stanowiły wąski pas szlacheckiej własności między dwoma zwartymi obszarami należącymi do książąt Zbaraskich - Zbaraża i Nowego Zbaraża (Ożhowiec). Może też w obu wsiach - Lisiczyńcach i Koziarach - Sak Kozar lub jego krewny miał własność ziemską, od której wziął nazwę rodową Kozar. Dowodzić tego mogą relacje rodzinne pozostałych zidentyfikowanych Kozarów - Naczków - Saków w Międzyrzecu i innych miejscach Podlasia i Wołynia oraz  ich nazwiska patronimiczne. Nazwa Naca jest zatem najstarszą nazwą rodową, która pozostaje żywotna tylko u syna i potomków Nacy w Międzyrzecu. 
     Największe znaczenie dla pełnego rozpoznania początków naszego rodu i jego związków z Wołyniem będzie miał starszy brat Nacy - Hrihory Saczowicz vel Sakowicz vel Kozar z Międzyrzeca tożsamy z Hrihorym z Krzywośnitów z bojarskich włók Kozarowych, którego wnuk Andrzej zakupuje w 1560 r. dom w Międzyrzecu, tożsamy z pewnością z Hrehorym Lisiczyńskim z Lisiczyniec k. Zbaraża, najprawdopodobniej też tożsamy z Hrihorym Kozarem z bracławskich Kozarów. Licznych synów tegoż Hrynia odnotowujemy w Międzyrzecu i dobrach Woźnickich w II poł. XVI w. (w XV w. dobra te należały do w XV w. do dóbr międzyrzeckich, Nieszki dziś Meszki, Dzięcioły, Krzywośnity dziś Krzywośniki), a także na Bracławszczyźnie i w Lisiczyńcach k. Zbaraża.
    Naca prawdopodobnie sam był młodszy wśród swego rodzeństwa i musiał szukać szczęścia poza Wołyniem. Również synowie Hrynia nabywają łącznie kilka włók ziemi w Międzyrzecu i posiadają włóki bojarskie w Dzięciołach, Nieszkach i Krzywośnitach (ale jako szlachta z gramotą zwalniającą z posług), a międzyrzeckie pole Macieja von Niczkowicz i jego syna i Lisa von Niczkowicz vel Kozarowicz  nazywano w aktach Kozarowym. Dla rozpoznania statusu społecznego rodziny Nacy ogromne znaczenie ma także ewidentny przedrostek "von" przed nazwiskiem Niczkowicz, który oznacza stan społeczny i pochodzenie z rodu Niczka, tym razem zapewne chodziło o nazwę rodową Naczków co wiąże ich z litewskimi Doliwitami.
    Zapisane na kartach międzyrzeckich ksiąg sądowych formy imion i patronimików kolejnych pokoleń naszych przodków typu Nieczko, Nieczkowicz, Onaczko z których finalnie w XVII w. powstaje Nacczuk i Netczuk ewidentnie odnoszą się do wspólnego najważniejszego przodka -  Naczki - który użyczył imienia całemu rodowi. Sackowicz odnosi się  do imienia gałęzi potomków Naczki - Stecka Sockiego Saki i Saka Kossohy pierwszego osadnika w Międzyrzecu co równolegle z nazwiskami von Niczkowicz zdefiniowało nazwę rodową poszczególnych osób w kolejnych pokoleniach w Międzyrzecu. Kozar to forma odmiejscowa od wsi wołyńskiej Koziary. Jednoznacznie Nieczkowiczów - Ostaszowiczów wiążą z Kozarami akta z lat 1637 i 1639. Ostasz i Ostaszowicz również odnoszą się do pierwszych pokoleń Ostasza Sachowicza, ale też do Stanisława Stecka Sockiego Saki prawnuka litewskiego Doliwity - Piotra Naczki. Używali oni wszyscy herbów: Lis i Doliwa zamiennie, których godła złożyły się na pieczęć miedzyrzeckich Netczuków.
    Z akt sądowych Międzyrzeca udało się rozpoznać jednoznacznie tylko jednego syna Niecy - Ostasza Nieczkowicza (ok. 1520 - ok. 1580), którego identyfikujemy po patronimiku wnuków. Brak akt sądowych międzyrzeckich sprzed 1558 r. oraz z lat 1574-1599 nie pozwala w pełni rozpoznać potomstwa Niecy, nie odnajdujemy ich także w innych źródłach  z tego okresu i obszaru.
    Na podstawie akt z lat 1558-1574 zidentyfikowaliśmy dzieci tegoż Ostasza Nieczkowicza:
Ostasz Nieczkowicz (ok. 1520 - przed 1558)
- Nieczko Ostaszowicz vel Nietkowicz (ok. 1550 - ok. 1600), od którego pochodzą wszyscy polscy Netczukowie [12]
| - Misko (tzn. Mikołaj) Niecczuk (ok. 1560 - po 1607) [7]
| - Hrihory / Hryć Onaczko vel Małysz Onacczuk (ok. 1580 - przed 1637), żona
| x Wdowa Hrycowicowa (ok. 1590 - po 1645) [10]
| - Iwan Onaczko vel Natczuk vel Nietczuk (ok. 1590 - przed 1646), żona 
| x Nastazja Onaczkowa (ok. 1595 - po 1646) [11]
|  - POLSKA GAŁĄŹ NETCZUKÓW
- Marusza Hostassewicz  (ok. 1550 - po 1570) [13]
- Tyszko Ostassewicz vel Tiech (Tichon) Kozar (ok. 15550 - przed 1639) [14] [16]
- Klym  Hostassewycz vel Kozar  (ok. 1555 - po 1639) [13] [16] [17]
- Kucz Hostassowycz  (ok. 1545 - przed 1639) [15] [18]
| - Pasko Kuczeryk i jego żona
| x Paraska [17]
- Mikołaj Ostaszowicz (ok. 1545 - przed 1574),
x Mikołajowa z akt z 1574 r. jego żona  [15]
- Mikołaj Ostaszowicz (ok. 1565 - ok. 1620) i jego żona
x Mikołajową (ok. 1565 - po 1615) [8].
            - Łucz Sakowicz (ok. 1590 - przed 1639)
x Ulana (ok. 1590 - po 1639) [9]

    Akta sądowe Międzyrzeca z lat 1600-1618, 1635-1647 pozwalają zidentyfikować:
- syna ww. 1. Nieczki Ostaszowicza vel Nietkowicza czyli Miska (tzn. Mikołaja) Niecczuka (ok. 1560 - po 1607) [7],
- syna ww. 5. Kucza Hostaszowicza czyli Paska Kuczeryka i jego żonę Paraskę [17],
- syna ww. 6. Mikołaja Ostaszowicza czyli także Mikołaja Ostaszowicza (ok. 1565 - ok. 1620) i jego żonę Mikołajową (ok. 1565 - po 1615) [8].
    Akta z lat 1635-1671 pozwalają zidentyfikować syna ww. Mikołaja Ostaszowicza młodszego czyli Łucza Sakowicza (ok. 1590 - przed 1639), który w jednym zapisie źródłowym jednoznacznie wiąże patronimik Sakowicz z jego ojcem Ostaszowiczem i dziadkiem Nacą. Łucz był żonaty z Ulaną (ok. 1590 - po 1639) [9].
    Zidentyfikowane dzieci ww. Miska (tzn. Mikołaja) Niecczuka to:
1. Hrihory / Hryć Onaczko vel Małysz Onacczuk (ok. 1580 - przed 1637), żona Wdowa Hrycowicowa (ok. 1590 - po 1645) [10].
2. Iwan Onaczko vel Natczuk vel Nietczuk (ok. 1590 - przed 1646), żona Nastazja Onaczkowa (ok. 1595 - po 1646) [11].

Bibliografia i przypisy:
[1] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574: pagina 1;
[2] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574: pagina 203v;
[3] Pole Sakoskie występuje w wykazie uroczysk w O a takżepisie historyczno-statysztycznym parafii międzyrzeckiej, na mapach topograficznych z lat 60 XX w.;
[4] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, 1635-1647, pagina 223;
[5] A. Pleszczyński, Opis historyczno-statysztyczny parafii międzyrzeckiej;
[6]  AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574: pagina 36v: campo dicto Kozyarowy;
[7] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, 1600-1618, pagina 88v;
[8] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574: pagina 214: Mikołajowa Ostaszowicz z synem Mikołajem Ostaszowiczem wydzierżawia rolę między miedzą Kucza Ostaszowicza we wszystkich polach Trociowi Drelowcowi, 1574 r.;
[9] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, 1600-1618, pagina 265;
[10] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, 1643-1646, 1646-1671;
[11] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, 1643-1646, 1646-1671;
[12] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574: pagina 36v: Nyeczko Ostaszowicz kupuje grunt od Le von Kozarovycza;
[13] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574: pagina 169: Klym Hostassevycz z częsci siostry swojej Maruszy dom na rzecz Makarego Hrecanikowića, 1570 r.;
[14] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574: pagina 17: Thisko Ostassevic Hricovi Shackovicz, 1559 r.;
[15] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Acta advocatialia et proconsularia 1558-1574: pagina 196: Makar Danczevycz Kuczovy Hostassevycz, 1571 r.;
[16] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Księga radziecka i wójtowska 1635-1647: pagina 33v: Klim Kozar Iwanowi Parachimikowi, zięciowi swojemy zapisuje w 1637 r. grunt po bracie swoim Tiechu Kozarru; :
[18] AP w Lublinie, sygn. 35/46/0/-/1, Akta miasta Międzyrzeca Podlaskiego, Księga radziecka i wójtowska 1635-1647: pagina 110: zapis Klyma Kozar Paskowi Kuczerykowi [bratankowie po Kuczu Ostaszowiczu] i żonie jego Parasce na czwarciznę pola, 1639 r.

Hrihory Kozar vel Hryń Kozariew vel Hrihory Kozar vel Hryc Saczowicz vel Hrehory Lisiczyński  (ok. 1490 - przed 1586)

    Szlachcic żonaty z bracławską szlachcianką dziedziczką dóbr Koszyłowskich - Koszyłowiczówną. Była ona siostrą Konstantego Koszyłowicza zabitego przez Tatarów, po kórym Hrihory Kozar wziął spadek - dobra Koszyłowskie na Bracławszczyźnie: Sawran, Paszkowce, Karaczowce, Besidki, Derenkowce, Oblin w okolicach dzisiejszych Koszlanów i Kalnika [1]. Protoplasta Kozarów bracławskich, o których piszą Rulikowski i Wolf [2]. Posądzani o kniaziowskie pochodzenie przez Rulikowskiego, czemu przeczy Wolf. Rulikowski uważał ich za osiadłych z dawna na Bracławszczyźnie, na co jednak dowodów nie ma.
    Jest tożsamy z międzyrzeckim Hryniem Sakowiczem vel Kozarem, czego dowodzi zapis z akt sądowych międzyrzeckich z 1574 r., którego nagłówek ewidentnie odnosi się do Kozarów (K?ozaryn) gdzie Kozarynowie międzyrzeccy rozdzielają między sobą i potomkami swymi dom zwany Koszałcziny [3]. Nazwa Koszałcziny nie występuje w innych aktach międzyrzeckich. Może zatem odnosić się do pierwszej żony międzyrzeckiego Hrihorego Kozara vel Sakowicza, czyli Koszyłowiczówny - wówczas byłby z pewnością tożsamy z Hrihorym Kozarem protoplastą bracławskich Kozarów, który oprócz objęcia dóbr koszyłowskich po bracie żony nabył także Koraszowce w powiecie grodzieńskim i żonaty był właśnie z Koszyłowiczówną. Z powodu zniszczenia karty 214v z zapisem "...Kozaryn", nie jesteśmy w stanie odczytać, którzy synowie Hrihorego Sakowicza Kozaryna z Międzyrzeca rozdzielają między sobą dom Koszałcziny. Na podstawie rekonstruowanej genealogii rodu, wiemy, że chodzić mogło o dzieci Hrynia z pierwszego małżeństwa z Koszyłowiczówną, a zatem:
- Kostię Kozara,
- Naczka Hryniowa de Krzywośnity z włóki Kozarowej [4],
- Semena z Krzywośnitów z włóki Kozarowej [4] vel Semena Netkę [5],
- Wołosza vel Bazylego/Wasyla Hryczenia z Nieszek z włók bojarskich,
- Maruszę z Lisiczyńskich, żonę Jacentego Czeczela Nowosieleckiego.
Biorąc pod uwagę, że Konstanty operował głównie na Bracławszczyźnie i zmarł ok. 1560 r. na włości Koszyłowskiej matki, Marusza wyłącznie w Lisiczyńcach, Wołosz występuje zarówno w Lisiczyńcach na pierwotnych siedzibach Kozarów pod Zbarażem oraz w dobrach woźnickich na Podlasiu w Krzywośnikach i Nieszkach, a Semen w Międzyrzecu i Krzywośnikach, domnimywać należy, że akt rodziału domu Koszałczinego pod rokiem 1574 w aktach miedzyrzeckich zawarto między Semenem i Wołoszem, czyli Bazylim/Waską.
    Kozarowie posiadali też własność we wsi Kozar w starostwie ostereskim (Ostrz, Oster) k. Owrucza [6], gdzie występuje Semen Kozik bojar królewski owrucki, być może tożsamy z międzyrzeckim i krzywośnickim Semen Netką Kozarem, jak również Choma i Paweł Kozaryn, bojarzy osterescy związani z ww. wsią Kozar [8]. W 1507 r. Hryńko Kozariew nabył ponadto Koraszowce w powiecie grodzieńskim [7] Nie jest pewne czy tożsamy z Hryniem Kozarem bracławskim. Miał do spłaty okup za siebie w Biełgorodzie [9].
    Hryń z Krzywośników z włóki Kozarowej wg Inwentarza dóbr woźnickich [4] miał syna Naczka w 1591 r. Hryń wówczas nie żyl od dawna. Naczko miał w Krzywośnikach syna Ihnata, który występuje także w Międzyrzecu jako Ihnat Kosolha vel Kozłowicz Naczkow [10]. [...]
    W trakcie opracowania.

Źródła i przypisy:
[1] Kozar, w: J. Wolf, Kniaziowie litewsko-ruscy od końca XIV w., 1895, s. 662;
[2] E. Rulikowski, Przed kilkuset laty, Bracławszczyzna, w: Kwiaty i owoce, red. I. Trusiewicz, Kijów, s. 307;
[3] Akta miasta Międzyrzeca, Advocatalia et proconsularia 1558-1574, 1574 r. pagina 214v, skan 439;
[4] Inwntarium Wozniki capitanenei Drocgicensis, w: Акты Виленской археографической комиссии, Том XIV. Инвентарии имений XVI в., 1888, str. 400-407;
[5] "Zapisy o tutejszych rusinach miejskich" [w:] Teki ks. Adolfa Pleszczyńskiego o osiadłych rodzinach międzyrzeckich, autorstwo przypisywane ks. Adolfowi Pleszczyńskiemu;
[6] Źródła Dziejowe, t. XX, s. 179;
[7] Metryka Litewska 8, za Adam Boniecki, Herbarz Polski;
[8] Akty Wileńskiej komisji archeograficznej t. 23, Akty chełmskiego sądu miejskiego s. 208, 210, 211;
[9]
[10] Akta miasta Międzyrzeca, Advocatalia et proconsularia 1558-1574.

Wysz von Niczkowicz (ok. 1500 - przed 1559)

    W trakcie opracowania.

Fedor Semenycz Netko vel Neckowicz (ok. 1540 - ok. 1590)

    W trakcie opracowania.

Semen Netko vel Kozar de Krzywośnity (ok. 1520 - po 1591)

    W trakcie opracowania.

Bazyli Hrehorowicz Lisiczyński vel Wołosz Hryczenia de Nieszki (Kozar) (ok. 1530 - po 1591)

    W trakcie opracowania.

Kostia Kozar (ok. 1510 - po 1545)

    Syn Hrynia Kozara vel Saczowicza vel Lisiczyńskiego i jego pierwszej żony Koszyłowiczówny, siostry Konstantego Koszyłowicza, zabitego przez Tatarów, po kórym Hrihory Kozar wziął spadek - dobra Koszyłowskie na Bracławszczyźnie czyuli Sawran, Paszkowce, Karaczowce, Besidki, Derenkowce, Oblin w okolicach dzisiejszych Koszlanów i Kalnika [1]. Koszyłowicz otrzymał na te ziemie przywilej od księcia Witolda i króla Olbrachta [5]. Protoplasta Kozarów bracławskich, o których piszą Rulikowski [6] i Wolf [2]. W 1545 r. Posiadał Paszkowce nad Sawranem i las sawrański, Oblin nad Bohem, Karaczowce nad Murachwą [3]. W tym roku cytowany w lustracji zamku bracławskiego [4]. W 1532 r. wymieniony jako ziemianin bracławski [1].
    Kostia miał synów Kondrata i Jerzego.
    Kondrat (ok. 1540-po 1580) był sędzią bracławskim. Żonaty był z Romanówną Żytyńską z którą miał dzieci;
1. Marię Kozarównę, która wyszła za Stanisława Goliszewskiego,
2. Eudokię Kozarównę, która wyszła za Kulczyckiego,
3. Bohdana Kozara, poległego przed 1598 r., kóry miał córkę Teodorę Kozarównę Oblińską, która była dwukrotnie zamężna, pierwszy raz z łąwrynem Juszyńskim, drugi raz z Wielhorskim.
    Jerzy (ok. 1540-przed 1602) miał córkę Halszkę Kozarównę, która wyszła za Stefana Zaleskiego.
    W trakcie opracowania.

Źródła i przypisy:
[1] Kozar, w: J. Wolf, Kniaziowie litewsko-ruscy od końca XIV w., 1895, s. 662;
[2] E. Rulikowski, Przed kilkuset laty, Bracławszczyzna, w: Kwiaty i owoce, red. I. Trusiewicz, Kijów, s. 307;
[3] Henryk Litwin, Szlachta ruska Rzeczypospolitej. Szlachta — posesjonaci województw inkorporowanych w 1569 r., w: Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego nowej serii, t. XIX (XXX), s 198;
[4]  Sewryn Uruski, Rodzina. Herbarzt …, t. 7, hasło Kozar;
[5] Документи Брацлавського воєводства 1566–1606 років / Упорядники М. Крикун, О. Піддубняк. — Львів, 2008, Принагідно зазначимо, що М. Владимирський-Буданов у своєму вступному слові до «Актів про заселення Південно-Західної Росії» навів цікавий факт, а саме, що у 1580 р. у ґродський суд м. Брацлав було подано явку про те, що документи, віддані на збереження до Вінниці приватній особі, згоріли під час нападу на замок кримського хана. Серед них були привілеї великого князя литовського і короля Яна Альбрехта Кості Кошиловичу на селища в Брацлавськом воєводстві: Ублин, Пашковці, Совран, Бєсєдки,  Киросовці, Деренковці, Кошиловці, Олешковці, Урви Живот і Храпаки. — Владимирский-Буданов М.Ф. Население юго-западной России от второй половины ХV до Люблинской унии (1569) // АЮЗР. — К., 1886. — Т. 1. — Ч. 7. — С. 65;
[6] E. Rulikowski, Przed kilkuset laty, Bracławszczyzna, w: Kwiaty i owoce, red. I. Trusiewicz, Kijów, s. 307.

Hieronim/Jarosz Sakowicz de Piesczanka  (ok. 1510 - po 1545)

    W trakcie opracowania.

Lys von Naczkowicz vel Lie von Kozarowicz vel Dołhosycz (ok. 1510 - po 1545)

    W trakcie opracowania.

Onaczko Hrycowicz Małyszowicz (ok. 1600 - przed 1643)

    W trakcie opracowania.

Stefan Onaczczuk vel Natczuk (ok. 1620 - po 1646)

    W trakcie opracowania.

6. Netczukowie w XVII-XVIII w. w księgach metrykalnych z lat 1688-1800

    Idąc za wskazaniem ks. Adolfa Pleszczyńskiego w jego publikacji "Opis historyczno-statystyczny parafii międzyrzeckiej", w którym wymienia on Netczuków jako mieszczan żyjących w Międzyrzecu od 1688 r., będących w tych samych wpisach w księgach metrykalnych, dokonaliśmy z nich w 2001 r. odpisu kilku Netczuków z lat 1688-1810, jednakże przez pośpiech, brak czasu ks. proboszcza Domańskiego wskazującego na zły stan ksiąg i wówczas brak doświadczenia nie mamy pewności czy prawidłowo odczytaliśmy ich imiona, zostały wyrywkowo wyłapane w przeglądanych trzech księgach z różnych lat. Byli to:

- Iwaszko (Jan) Nacczuk? ok. 1590-1660
- Mykoła (Mikołaj) Natczuk? ok. 1630-1700
- Henryk/Ludwik? Nietczuk? ok. 1670-1730,
- Jan (Iwaszko) Netczuk? ok. 1700-1770 [2].

    Bez dokładnego przejrzenia najdawniejszych ksiąg metrykalnych nie będzie możliwe odtworzenie pełnej genealogii w XVIII w. [1].

Źródła i przypisy:
[1] Główną przeszkodą w rzetelnym poznawaniu dziejów międzyrzeckiej społeczności jest utrudniony dostęp do archiwum parafialnego, które zgodnie ze standardami archiwistycznymi i naukowymi powinno znaleźć się w archiwum diecezjalnym w Siedlcach pod opieką profesjonalnych archiwistów. To zaś powinno czerpać wzór właściwego udostępniania zasobów dziedzictwa narodowego z najlepszych polskich archiwów kościelnych w Płocku, Lublinie, Kielcach czy też Poznaniu. Na to musimy jednak czekać. Obawy budzą także warunki przechowywania unikalnych akt w parafiach, o czym autor przekonał się już wielokrotnie w ciągu kilkunastu lat zmagań z genealogią;
[2] Przeglądu dokonywaliśmy w 2001 r. dzięki uprzejmości ks. proboszcza Domańskiego, jednak z uwagi na objętość akt, ich nieczytelność, brak czasu i małe wtedy doświadczenie z aktami XVII-XVIII w. nie mamy pewności czy prawidłowo odczytaliśmy imiona. Daty i identyfikacja pokoleń z tego okresu są przybliżone.

Józef vel Osip (1730 - przed 1788) i Pawlina (1746 - 15.09.1816) Netczukowie

    Józef (Osip) i Paulina Netczukowie są protoplastami wszystkich żyjących dziś Netczuków z Międzyrzeca Podlaskiego. Józef zapewne był synem Jana.
    Józef według naszych szacunków urodził się między 1730-1745 r. i był przynajmniej dwukrotnie żonaty. Pierwszą jego żoną była Teodora (ok. 1730 - przed 1765) musiał ją poślubić ok. 1750 r. Z małżeństwa tego w latach 1750-1765  urodziło się z pewnością więcej niż jedno dziecko, ale z dostępnych akt metrykalnych znamy tylko jedną córkę:
NN dzieci  urodzone w latach 1750-1765
1. Aleksandrę Netczuk (1760 - 24.01.1830)
Drugą żoną była młodsza od Józefa Pawlina (ok. 1746 - 16.09.1816). Ze spisu podatkowego z 1788 r. wiemy, że Józef zmarł przed tym rokiem, gdyż nie figurował już na liście, a grunty dzierżył wówczas jego syn Teodor i wdowa po Józefie [1]. Paulina wg aktu zgonu z 1816 r. miała w chwili śmierci skończone siedemdziesiąt lat, zatem urodziła się około 1745/1746 r. i była wspomnianą w rejestrze "Józefową Nedczukową" [2].

       







    Według księgi podatkowej z 1788 wdowa po Józefie miała działkę siedliskową nr 306 przy ul. Piszczanka, połać lewa z rynku, dł. 341 pręcików (152,3 m), szer. od zatyłka i ulicy 26 pręcików (11,6 m) o pow. 88 prętów kwadratowych 66 pręcików kwadratowych, z którego czynszu płaciła 14 groszy i 2 szelągi [3]. Powierzchnia tej działki bez domu według metrycznego skalowanego odrysu mapy z 1795 i na podstawie wymiarów z rejestru z 1788 wynosi 1679,9895 m², a na podstawie przelicznika z miar staropolskich na współczesne 1768,767 m². Czynszu z niej było 14 gr i 2 szelągi [4]. Najprawdopodobniej była to działka wniesiona do rodziny w posagu przez małżonkę Józefa lub stanowiąca zabezpieczenie środków utrzymania wdowy po śmierci męża. Mieszkała z synem Teodorem (Fedorem) i pozostałymi dziećmi w domu rodzinnym Netczuków przy Piszczance nr 97/400 (dawny nr 397).
    Zapewne pieczęć owalna zmodyfikowana w XIX w. powstała dla Józefa Netczuka. Dotychczas nieliczna rodzina przekazywała najprawdopodobniej niezmienny znak własnościowy wraz z majątkiem ruchomym z pokolenia na pokolenie. Jednak już w końcu XVIII w. klan rozpadał się na trzy duże gałęzie, a te w XIX w. na kolejne linie. Niezmienne pozostały tylko Trzy Róże jako godło całego rodu. Co ciekawe pieczęć ta przechodziła na młodszych synów i zdaje się, że w tajemnicy przed rodzeństwem co świadczy o utracie znaczenia samej pieczęci, która musiała mieć już wtedy wartość pamiątkową [5]. Józef i Pawlina wg akt metrykalnych mieli następujące dzieci:
1. Łucyę Netczuk (1765-31.05.1815), która była żoną Korniła (Kornela) Borysiukaz Rogoźnicy (1757-28.01.1826). Była prawdopodobnie córką Pawliny, ponieważ w innych aktach Teodor, syn Pawliny jest wspominany jako jej brat, razem z Maryanną, która z pewnością była córką Józefa z drugiego małżeńśtwa. Po ślubie Łucya mieszkała z mężem w Międzyrzecu prawdopodobnie w domu nr 193 przy ul. Siedleckiej (dziś Piłsudskiego) na gospodarstwie rolnym, gdzie później gospodarzył jej syn, przy którym mieszkała [6]. Dowiadujemy się o nich z faktu, że Kornel był w 1813 r. jako wuj świadkiem na ślubie Wiktora Netczuka z Pauliną z Jakubowiczów [6]. Znany jest też akt zgonu mężatki Łucji Borysiukowej z 1815 r., z którego jednak nie wynika, że była córką Józefa, natomiast jest wysoce prawdopodobne, że to o nią właśnie chodzi, gdyż brak innego aktu Borysiukowej do niej pasującego [7]. Z aktu zgonu Korniła z 1826 r. dowiadujemy się, że był synem Sawy Borysiuka [8], a z akt metrykalnych Borysiuków z Rogoźnicy, że jego matką mogła być Tekla (1762-1812). Kornił był najprawdopodobniej drugim mężem Łucyi, gdyż jej zgon zgłaszał syn Piotr Łysańczuk, zatem pierwszym jej mężem mógł być Łysańczuk. Zgon Korniła zgłosił jego szwagier Teodor Netczuk mający 60 lat. 
2. Teodora (Fedora) Netczuka (07.1766 - 03.02.1832), o którym więcej w odrębnym biogramie.
3. Maryannę Netczuk (ok. 1773-18.04.1833), która ok. 1795 poślubiła Grzegorza Czopa (Czopińskiego) (1751-17.04.1831). Zamieszkali w domu nr 181 przy ul. Siedleckiej (obecnie J. Piłsudskiego) na Piszczance. Mieli m.in. córkę Katarzynę ur. w 1798 r., która 08.02.1816 r. w wieku osiemnastu lat poślubiła rówieśnika, Mikołaja Korolczuka, syna zmarłego 05.03.1810 r. Aleksandra Korolczuka i Domiceli? z Kieruczenków Korolczukowej, rolników z Międzyrzeca. Świadkami ślubu byli Piotr Oxiutowicz lat 34 i Justyn Markiewicz lat 3, sąsiedzi Mikołaja oraz Teodor Netczuk lat 30 wuj i Paweł Oleszkiewicz lat 51, sąsiad Katarzyny, wszyscy na gospodarswie [13]. Maryanna i Grzegorz meli też syna Mikołaja (ur. 15.11.1811), którego ojcem chrzestnym był Teodor Netczuk, brat Maryanny [9]. Grzegorz Czop w 1788 r. posiadał m.in. działkę z domem na Piszczance (połać prawa z Rynku) nr 409, o wymiarach 204 pręciki długości, 66 szerokości od zatyłka i 56 od ulicy, o pow. 124 pręty kwadratowe i 44 pręciki kw., z którego płacił czynszu 2 zł, 20 groszy i 2 szelągi [10]. Miał również plac stodołowy na Zawadkach nr 561 o wym. 104x44 pręciki, pow. 45,76 pręta kwadratowego i czynszu 15 gr [11]. 
4. Nieznanego z imienia syna, po którym została tylko wdowa Ewa Netczuk (1774-27.11.1816), jej zgon zgłaszali sąsiedzi. Ewa była rodziców niepamiętnych, zatem zmarłych dawno i nieznanych zgłaszającym. Mieszkała w Międzyrzecu przy ul. Siedleckiej pod nr 161 [12]. Nie są znani potomkowie tego syna.
5. Anastazja? Netczuk (ok 1775-?), która ok. 1795 r. wyszła za mąż za Szymona Kudzia (1771-?). Tenże Szymon był świadkiem na ślubie Wiktora Netczuka z Pauliną Jakubowiczówną w 1813 r. [6].

- Józef Osip Netczuk (ok. 1730-przed  1788), syn Jana Iwaszki
1x Teodora (ok. 1730-przed 1764), śl. ok. 1749
| - Aleksandra Netczuk (ok. 1750 - 22.01.1830)
| x Ignacy Leszczyński (ok. 1750 - przed 1810)
| - Teodor Leszczyński (*1795)
| - Kondrat Leszczyński (*1796)
2x Pawlina (ok. 1746 - 16.09.1816)
- Łucya Netczuk (1765-31.05.1815) 
1x Jan Łysańczuk (ok. 1760-08.07.1809), śl. ok. 1783
| - Piotr Łysańczuk (*1787)
| - Józefat Łysańczuk (*17.09.1796)
| - Anna Łysańczuk (*1799), żona Bazylego Kieruczenki
2x Kornił Borysiuk (ok. 1759-25.01.1826), śl. ok. 1809-1810, syn Sawy i Eudocyi Borysiuków
| - potomstwo?
- Teodor (Fedor) Netczuk (1766-03.02.1832)
1x Marianna Kieruczenko  (ok. 1770-11.12.1809), śl. 1785
2x Eudocya vel Ewa vel Jadwiga Czop (ok. 1774-27.11.1816)
3x Anastazja (1784-31.08.1829)
- Marianna Netczuk (*1773) 
x Grzegorz Czop (ok. 1751-17.04.1831)
- Anastazja Netczuk (*1775)
x Szymon Kudź (*1771)

Źródła i przypisy:
[1] Oryginał księgi podatkowej zawierającej wykaz działek, użytkowników i wysokości podatku dla gruntów miejskich i podmiejskich, znajduje się w Archiwum Rodziny Markowskich z Międzyrzeca Podlaskiego;
[2] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 44/1816, odpis zupełny, ARN;
[3] J. Chomicki, Rozwój urbanistyczny Międzyrzeca Podlaskiego, [w:] Rocznik Międzyrzecki, t. XX-XXI-XXII, 1988-1989-1990, s. 146;
[4] Obmiar według planu metrycznego na podstawie kopii (z 1927 r. fot. J. Radziewanowski) mapy z 1795 (L. Targońskiego) do rejestru podatkowego z 1788 r. oraz wymiarom z tegoż rejestru, oprac. Ł.K. Netczuk, 2009-2013; źródło mapy: L. Kozakiewicz, T. Rembertowicz, Studium historyczno-urbanistyczne do planu zagospodarowania przestrzennego miasta Międzyrzec Podlaski, woj. Lubelskie, pow. radzyński, Warszawa 1967, maszynopis, Archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie oddział w Białej Podlaskiej, 2008; zastosowane miary w planie i w rejestrze podatkowym Międzyrzeca z XVIII w. oraz miary stosowane w XIV-XV w. gdy miasto lokowano na prawie niemieckim: 1 Pręt [P] = 10 pręcików [p] ≈ 4,46654 m, 1 pręcik [p] ≈ 0,446654 m, 1 m ≈ 2,238869 pręcika = 0,2238869 Pręta, 1 Pręt² [P²] = 100 pręcików² [p²] = 19,949978 m² ≈ 19,95 m², 1 pręcik² [p²] = 0,1994998 ≈ 0,1995 m², 1 włóka chełmińska (XVIII w.) = 30 mórg chełmińskich = 179550,00 m² = 17,9550 ha, 1 mórg chełmiński (XVIII w.) = 300 Prętów² [P²] = 5985,00 m² = 0,5985 ha, 1 łan frankoński (XIV w.) ≈ 250336,00 m² = 25,0336 ha, 1 stopa krakowska (2 poł. XIV w.) ≈ 0,293 m, 1 złoty polski = 30 groszy = 300 szelągów, 1 grosz = 10 szelągów za [3].
[5] Historia pieczęci, czytaj więcej;
[6] Księga małżeństw, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 5/1813, odpis zupełny, ARN;
[7] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 32/1815, odpis zupełny, ARN;
[8] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 32/1826, odpis zupełny, ARN;
[9] Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 141/1811, odpis zupełny, ARN;
[10] J. Chomicki, Rozwój urbanistyczny Międzyrzeca Podlaskiego, [w:] Rocznik Międzyrzecki, t. XX-XXI-XXII, 1988-1989-1990, s. 145;
[11] ibidem, s. 153;
[12] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 32/1826, odpis zupełny, ARN;
[13] Księga małżeństw, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 12/1816, odpis zupełny, ARN.

Teodor (Fedor) Józefowicz Netczuk (07.1766 - 03.02.1832)

    Urodził się w czerwcu albo lipcu 1766 r. [1]. Mieszczanin, gospodarz rolny w Międzyrzecu, ławnik miejski, syn Józefa i Pauliny. Protoplasta wszystkich polskich Netczuków. W rejestrze podatkowym z 1788 r. jego imię podawane jest raz w wersji ruskiej - Fedor, raz polskiej - Teodor. Takie wariantywne zapisy, np. Józef - Osip, Kornel - Kornił były powszechne, ponieważ w użyciu były język ruski. Na imię Fedor zapisany był tylko plac stodolny nr 547 o wym. dł. 95 pręcików (42,44 m), szer. od zatyłka 46 pręcików (20,55 m), szerokość od ulicy, 42 pręciki (18,76 m) o pow. 41 prętów i 80 pręcików kwadratowych (ok. 834 m²), z którego czynsz w wysokości 13 gr 2 szel., podczas gdy inne grunty i siedlisko z domem były zapisane na imię Teodor [2]. 
    W 1788 roku Teodor był użytkownikiem działki siedliskowej z domem oraz placu stodolnego na terenie miasta (Piszczanka i Zawadki). Tabela podatkowa wg gruntów i ich dzierżawców wymienia m. in.:
1. działkę nr 397 (dom nr 97/400 ok. 1875, a dawniej ok. 1825 nr 191) przy ul. Piszczanka (obecnie Piłsudskiego) połać prawa z rynku o wym. dł. 167 pręcików (74,6 m), szer. od zatyłka 48 pręcików (21,44 m),  szerokość od ulicy 35 pręcików (15,63 m), o pow. 68 prętów 6  pręcików kwadratowych (1357,797 m²), z której czynsz wynosił 2 złp 11 gr i 1 szeląg;
2. plac stodolny miejski w polu prosto za Zawadkami o wym. dł. 50 pręcików (22,33 m), szer. 36 pręcików (16,08 m) o pow. 18 prętów kwadratowych (ok. 360 m²), z którego czynsz 6 gr [2]. Łącznie grunty miejskie Netczuków w 1788 miały powierzchnię ok. 4321 m². Oprócz tych działek miejskich i stodolnych Netczukowie posiadali w tym czasie pola uprawne pod miastem o pow. ok. 25 ha.
    Teodor Józefowicz był trzykrotnie żonaty. Z pierwszą żoną Maryanną z Kieruczenków (ok. 1770 - 11.12.1809) [3], poślubioną ok. 1786 r. miał następujące potomstwo:
1. Wiktora Netczuka (1786 - 22.07.1849).
2. Nieznaną z imienia córkę (*ok. 1790), która poślubiła Jana Leszczyńskiego (*1786), wspomnianego w 1822 r. jako szwagra Anastazyi z Netczuków i świadka na jej ślubie z Teodorem Czopem [4].
3. Jana Netczuka (08.05.1796 - 13.01.1862).
4. Anastazyę z Netczuków (*07.05.1804), która 09.11.1822 poślubiła Teodora Czopa vel Czopińskiego (*18.06.1804), mieszczanina na gospodarstwie w Międzyrzecu, syna Andrzeja i Krystyny z Kieruczenków [4]. Mieli m.in. syna Tomasza Czopa vel Czopińskiego (*16.11.1829), którego ojcem chrzestnym był Jan Teodorowicz Netczuk[5]. Teodor Czop zgłosił zgon teścia Teodora Netczuka [6]. Prawdopodobnie Czopowie również pochodzili z ruskich bojarów sprowadzonych przez Stefana Zbaraskiego. [Anastazja i Teodor mieli też córkę Petronelę (*1827/9), syna Eliasza (1839/42).]
5. Ignacego Netczuka vel Netczukowskiego (1807 - 16.02.1869).
Trzej synowie Teodora zapoczątkowali trzy duże gałęzie naszego rodu, z których żyją do dziś dwie.
    Z drugiego małżeństwa z wdową Eudoxyą z Czopów 1v. Leszczyńską (? - po 1810), poślubioną między 12.1809 a 02.1811 [7] miał tylko córkę Maryannę Netczuk (26.10.1811-08.09.1813), która zmarła w wieku niespełna trzech lat [8] [9]. Nazwisko Eudoxyi z pierwszego małżeństwa znamy z aktu zgonu jej czternastoletniej córki Zofii Leszczyńskiej (1799-28.03.1813), która zmarła w domu ojczyma Teodora pod nr 191. Zgon Zofii zgłosili Paweł Oleszkiewicz l. 40 i ojczym Teodor [18].
    Teodor był żonaty także trzeci raz z Anastazyą (ok. 1784 - 31.08.1829), z którą nie miał potomstwa, a którą znamy tylko z aktu zgonu, w którym zapisano nazwisko Teodora i Anastazyi w sumariuszu jako Hetczuk podczas gdy w akcie jest Netczuk [10].
    W 1827 r. Teodor Netczuk był ławnikiem miejskim w Międzyrzecu, tzn. że zasiadał w ławie sądu miejskiego, czyli w II ordynku. Ławnikami byli: "obywatele nieprzekupni, majętni i uczciwi" jak wynikało z przywilejów i praw miejskich Międzyrzeca. Wybierani byli przez mieszczan na krótkie kadencje, często byli to starsi szanowani w środowisku urzędnicy magistratu, rajcy, czy burmistrzowie. Na dokumencie sądowym z 28.11.1827 r. są podpisy następujących ławników [11]: Tomasza Nowosielskiego, Andrzeja Czopińskiego, Jana Wolskiego (z rodu Gabryeli z Wolskich Netczukowej 1920-1987), M. Dąbrowskiego, Piotra Pruskiego, Jana Paluszkiewicza, Tomasza Szałkowskiego, Stanisława Oleksińskiego, P. Oleśkiewicza, Teodora Netczuka [12]. W tym też roku mieszkańcy Międzyrzeca skierowali też pismo do Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych z zażaleniem na zbyt wysokie czynsze, które dwór pobierał za domy, place i pola. Zażalenie to w imieniu ludności chrześcijańskiej podpisał Jan Paluszkiewicz, a w imieniu ludności żydowskiej Dawid Elenberg [13].
    W czasie powstania listopadowego Teodorowi zniszczono zabudowania gospodarcze na Piszczance, gdy od 27.03.1831 w Międzyrzecu na stałe przebywała rosyjska 2 brygada 2 huzarskiej dywizji z konną rotą nr 4. Żołnierze rosyjscy w Międzyrzecu rekwirowali drewno na opał, posuwali się do rozbierania i palenia płotów i zabudowań. Nawet na cmentarzu za miastem zniszczyli bramę frontową, furtki i filary, a topole przy drodze do kaplicy wycięli. Rozebrali i zniszczyli też budynki następującym mieszkańcom: Waszczukowi, Kierusiowi, Czopowi, Ostapowiczowi, Jurkowi, Zaniewiczowi, Obukiewiczowi, Piotrowiczowi, Wareckiemu, Wieliczce, Cepowi, Teodorowi Netczukowi i Ładzie, w sumie 14 zabudowań [14].
    Do 29.11.1832 r. Dyrekcja Generalna Towarzystwa Ogniowego otrzymała wykaz pogorzelców z klęsk wojennych w miastach obwodu radzyńskiego na wartość 5275 złp, a na wsi na wartość 5600 złp [15]. W latach 1838-1839 14 mieszkańców Międzyrzeca otrzymało z tego tytułu odszkodowania za rozebrane, a następnie spalone zabudowania. Byli to Waszczuk 100 złp, Kieruś 90 złp, Czop 60 złp, Ostapowicz, Kieruś i Jurko po 50 złp, Zaniewicz 40 złp, Obukiewicz, Piotrowicz i Warecki po 30 złp, Wieliczko i Cep po 25 złp, Teodor Netczuk 15 złp (nie żył od 03.02.1832, więc po nim zapewne jego syn otrzymał odszkodowanie) i Łada 10 złp. Warto dodać, że w obwodzie radzyńskim wojska rosyjskie w okresie postoju rozebrały kilkanaście zabudowań, podczas gdy w całym województwie podlaskim ponad 700 [16].
   Teodor zapewne stał się głową rodziny po śmierci ojca Józefa. Jego matka Paulina mieszkała razem z nim i pozostałym jego rodzeństwem w dawnym siedlisku na Piszczance pod nr 191, a jej wdowim zabezpieczeniem był plac na Piszczance bez domu nr 306, który później odziedziczyło zapewne któreś z dzieci. Prawdopodobnie Teodor był także szkolnym cerkiewnym, tzn. że pełnił rolę nauczyciela niedzielnego [12]. Teodor odziedziczył pieczęć rodową, nie wykluczone, że to on wykonał nową i dodał do niej nazwisko Netczuk na mieczu.
    Wg zapisów z akt metrykalnych, w których był świadkiem był również diakiem cerkwi staromiejskiej, tzn. regentem chóru, był także nauczycielem w szkole miejskiej i kościelnym - pomagał sporządzać wpisy do ksiąg metrykalnych. Wg tradycji rodzinnej miał być diakonem kościoła greckokatolickiego, czego nie udało się potwierdzić, z pewnością służył do boskiej liturgii w parafii św. Mikołaja na Starym Mieście. Jest autorem zeznania przekazanaego ks. Adolfowi Pleszczyńskiemu  w II poł. XIX w., zapisanego w tzw. Tece Pleszczyńskiego - O osiadłych rodzinach międzyrzeckich.
    Zgłaszał zgon Korniła Borysiuka męża siostry Łucji, jak również swego brata ciotecznego Jakóba Łasiewicza (1760-14.12.1812) lat 52, wdowca i wyrobnika w domu Teodora na Piszcance pod nr 191 [17]. Teodor Józefowicz zmarł 03.02.1832 [6].
    Teodor jest protoplastą trzech głównych gałęzi Netczuków:










- Teodor (Fedor) Netczuk (07.1766-03.02.1832) syn Józefa i Pawliny
1x Marianna Kieruczenko (ok. 1770-11.12.1809), śl. ok. 1785
| - Wiktor 'Jan' Netczuk (1786-22.07.1849)
| x Paulina Jakubowicz (02.17597-21.07.1855), śl. 04.02.1813 parafia GK SM
| | - Jan Netczuk  (02.04.1815- pomiędzy 1870-1890)
| | x Magdalena Gasiewska (1815-12.08.1899)
| | - Józej Netczuk vel Józef Netczuk-Zieliński (29.07.1817-13.08.1905)
| | - Maryanna Netczuk (*07.11.1820)
| | x Michał Paluszkiewicz (*25.09.1818)
| - córka (*ok. 1790)
| x Jan Leszczyński (*1786)
| - Jan 'Maksym Teodor' Netczuk (08.05.1796-13.01.1862)
| x Helena Jurkowska vel Jurko (25.05.1805-23.05.1853)
| | - Mikołaj Netczuk (12.12.1823-po 1870)
| | x Petronella Kieruczenko (04.07.1824-po 02.07.1913)
| | - Mikołaj Netczuk (12.12.1823-po 1870)
| | - Agata Netczuk (*25.01.1826)
| | - Symeon Netczuk (14.02.1829-20.07.1837)
| | - Tomasz Netczuk (12.10.1831-24.04.1832)
| | - Marianna Netczuk (07.09.1833-26.08.1837)
| | - Katarzyna Netczuk (*17.11.1835)
| | - Andrzej Netczuk (27.08.1837-25.08.1907)
| | x Marianna z Kieruczenków 1-o v. Kalinowska (1829-26.07.1886), śl. 22.02.1857
| | x Marianna Steć (1849-27.11.1914), śl. ok. 1888
| | - Anastazja Netczuk (*03.11.1839)
| | x Jan Kieruczenko (*1835)
| | - Dominika Netczuk (10.01.1842-08.01.1862)
| | - Józef 'Jan Teodor' Netczuk (27.01.1844-1897)
| | x Petronela Mankiewicz (29.04.1842-25.12.1905)
| | - Julianna Netczuk (05.12.1846-17.01.1849)
| | - Marianna Netczuk (*12.12.1848)
| | x Leon Oponowicz, śl. przed 1870
| | 2x Jan Andrzejowicz vel Jędrzejowicz (*1829)
| - Ahafia Netczuk (1800-20.08.1850)
| x Demian Kieruczenko (1788-16.10.1851), śl. ok. 1820
| - Anastazja Netczuk (07.05.1804-12.05.1876)
| x Teodor Czop vel Czopiński (18.06.1804-10.04.1853)
| - Ignacy Netczuk vel Netczukowski (1807-16.02.1869)
| x Prakseda Kudź (1811-21.02.1879)
2x Eudocja vel Ewa Czop Czopińska (1874/1781-27.11.1816), ślub między 12.1809 a 02.1811
| - Marianna Netczuk (26.10.1811-08.09.1813) 
3x Anastazja  (ok. 1784-31.08.1829), śl. ok. 1816-1829

Źródła i przypisy:
[1] Miesiąc urodzenia wywnioskowany z dwóch następujących po sobie akt urodzeń z 1811 r. gdzie Teodor był świadkiem: Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 94/1811, odpis zupełny, zobacz akt nr 100/1811, odpis zupełny, ARN;
[2] J. Chomicki, Rozwój urbanistyczny Międzyrzeca Podlaskiego, [w:] Rocznik Międzyrzecki, t. XX-XXI-XXII, 1988-1989-1990, s. 145,  152, 153; miary: 1 Pręt [P] = 10 pręcików [p] ≈ 4,46654 m, 1 pręcik [p] ≈ 0,446654 m, 1 m ≈ 2,238869 pręcika = 0,2238869 Pręta, 1 Pręt² [P²] = 100 pręcików² [p²] = 19,949978 m² ≈ 19,95 m², 1 pręcik² [p²] = 0,1994998 ≈ 0,1995 m² ;
[3] Datę zgonu Maryanny z Kieruczenków poznajemy z aktu małżeństwa syna Jana, Księga małżeństw Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 21/1821, odpis zupełny;
[4] Księga małżeństw, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 20/1822, odpis zupełny, ARN;
[5] Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 84/1829, odpis zupełny, ARN;
[6] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 13/1832, odpis zupełny, ARN;
[7] Wniosek z aktu urodzenia córki Marianny i aktu zgonu pierwszej żony;
[8] Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 129/1811, odpis zupełny, ARN;
[9] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 68/1813, odpis zupełny, ARN;
[10] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 38/1829, odpis zupełny, ARN;
[11] J. Warmiński, Burmistrzowie Międzyrzeca [w:] Rocznik Międzyrzecki, t. XII-XIII, 1980-1981, s. 19, AGAD-KRSW 3827, f. 6, 50; 157;
[12]  Wg akt metrykalnych Teodor nie umiał pisać, jednak wiarygodność akt usc jest niska pod tym względem z uwagi na procedurę ich sporządzania. Również synowie Teodora raz akta metrykalne podpisują innym razem wg tychże akt są niepiśmienni co wynika ze sporządzania wpisów w księdze post factum przez organistę. Wykazaliśmy to bez wątpienia w wypisach akt USC. Potwierdzeniem u Teodora umiejętności czytania i pisania jest sam fakt posiadania tej umiejętności przez jego trzech synów, których zapewne uczył pisania i czytania w domu, ale przede wszystkim podpis złożony przez samego Teodora na aktach ławniczych w 1827 r. [11], jak również fakt, że był nauczycielem niedzielnym w szkole cerkiewnej oraz tradycja rodzinna o posiadaniu książek i założeniu rodzinnej biblioteczki. Trudno uwierzyć by diak nie potrafił czytać. Czytał zapewne po rusku. Z pewnością znał język polski i w tymże języku składał podpisy. Ojczystego języka ruskiego (dialekt języka ukraińskiego) Netczukowie używali w domu razem z polskim, którego używali w rozmowach z sąsiadami, urzędnikami a także na wspólnych modlitwach i procesjach łacińsko-unickich. Język polski od I poł. XIX w. zaczynał dominować w życiu codziennym nad ojczystym ruskim. Był to także język modlitwy i śpiewów, również w cerkwi unickiej, językiem liturgii był cerkiewnosłowiański.
[13] J. Geresz, Międzyrzec Podlaski. Dzieje miasta i okolic, Międzyrzec Podlaski 2001, s. 155;
[14] ibidem, s. 165;
[15] J. Warmiński, Obwód radzyński, [w:] Rocznik Międzyrzecki, t. XII-XIII, 1980-1981, s. 135, WAPR-RGLI 1164; AGAD-DGTO 65a, f. 191;
[16] ibidem, s. 135, AGAD-DGTO 65c, f. 97-101; 
[17] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 125/1812, odpis zupełny, ARN;
[18] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 23/1813, odpis zupełny, ARN.

Wiktor Teodorowicz Netczuk (1786 - 22.07.1849)

    Według znanych akt metrykalnych, Wiktor był pierworodnym synem Teodora i Maryanny z Kieruczenków. Miał jeszcze dwóch młodszych rodzonych braci Jana i Ignacego, dwie rodzone siostry oraz jedną siostrę przyrodnią. Urodził się w 1786 r. [1]. W dojrzałym, jak na ówczesne realia, wieku 27 lat, w dniu 04.02.1813 ożenił się z Pauliną z Jakubowiczów (??.02.1797 - 22.07.1855) [2] córką Polikara i Praxedy z Kupryaniuków, mieszczan gospodarzy rolnych z Międzyrzeca, był to jego pierwszy ślub. Świadkami byli wujowie Wiktora Szymon Kudź i Kornił Borysiuk oraz sąsiedzi Mikołaj Dąbrowski i Andrzej Zaniewicz [3]. Po ślubie małżonkowie zamieszkali przy ul. Siedleckiej (dziś Piłsudskiego) na Piszczance w domu pod nr. 199, utrzymywali się z gospodarstwa rolnego jako osiadli mieszczanie [1].
    Wiktor i Paulina mieli najprawdopodobniej tylko trójkę dzieci:
1. Jana Netczuka (02.04.1815 - po 1868?).
2. Józefa Netczuka-Zielińskiego (29.07.1817 - 30.08.1905).
3. Maryannę Netczuk (07.11.1820 - po 1868?) [4], która 18.11.1838 wyszła za mąż za Michała Paluszkiewicza (25.09.1818 - ?), syna Stanisława i Joanny z Wolskich mieszczan, gospodarzy rolnych. Na ślub Michał otrzymał zgodę rady familijnej Paluszkiewiczów, Maryanna mieszkała przy rodzicach. Młodzi nie sporządzili umowy przedślubnej [5]. Warto dodać, że ojcem chrzestnym Maryanny był jej stryj Jan Netczuk.
    Aktem notarialnym nr 701 (401?) sporządzonym dnia 31.10.1838 r. u notariusza Jana Piotra Baranowskiego w Radzyniu Maryanna od ojca Wiktora otrzymała działkę rolną o pow. ok. 3 morgów w polu Starym między miastem a Rogoźnicą, którą w 19.04.1888 sprzedała krewnej męża Eleonorze Paluszkiewicz [6].
    Wiktor stał się protoplastą gałęzi Netczuków z ul. Warszawskiej. Jego istnienie zaświadczają także akta personalne jego syna Józefa Netczuka-Zielińskiego [7]. Z pewnością odziedziczył po rodzicach część ziemi. Jego rodzeństwo otrzymało zapewne część gruntów rolnych, nie wiemy jednak które. Jeszcze na przełomie XIX/XX w. przed likwidacją serwitutów, komasacjami i reformami rolnymi dwie działki należące do przedstawicieli obu gałęzi Netczuków były rozdzielone miedzą, na której spotykali się Łukasz i Mikołaj Netczukowie. Nie wiemy jednak czy nie był to wynik komasacji z lat 1860. [8]. Z tego wnioskujemy, że Wiktor mógł odziedziczyć przynajmniej część gruntów rolnych po rodzicach. Wiemy że jego syn Józef Netczuk-Zieliński rozpoczynając karierę urzędniczą nie miał majątku nieruchomego, a siedlisko przy ul. Warszawskiej kupił później od rodziny burmistrza Józefa Burzyńskiego [9]. Nie wiemy czy siedlisko Wiktora było dziedziczone po ojcu czy matce. Możliwe że zamieszkał u teściów. 
    Wiktor zapoczątkował gałąź Netczuk-Zieliński, zwaną także burmistrzowską, z ulicy Warszawskiej, łacińską:

Źródła i przypisy:
[1] Wiek znamy z aktu urodzenia jego syna Jana, Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 27/1815, odpis zupełny, ARN;
[2] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 59/1855, odpis zupełny, ARN;
[3] Księga małżeństw, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 5/1813, odpis zupełny, ARN;
[4] Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 87/1820, odpis zupełny, ARN;
[5] Księga małżeństw, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 13/1838, odpis zupełny, ARN;
[6] Akt notarialny nr 236 - umowa kupna-sprzedaży gruntu między Maryanną z Netczuków Paluszkiewiczową a Eleonora Paluszkiewicz, 01.05.1888 r. [19.04.1888], Notariusz Międzyrzecki Józef Choromański, odpis umowy, Archiwum Rodziny Markowskich;
[7] J. Warmiński, Burmistrzowie Międzyrzeca, [w:] Rocznik Międzyrzecki, t. XII-XIII, 1980-1981, s. 23-24, AGAD-KRSW 3831, f. 387-389;
[8] Relacja Eugeniusza Netczuka oparta na wspomnieniach jego ojca, Mikołaja, o tym jakoby Łukasz (gałąź z ul. Warszawskiej), Mikołaj i któryś z braci Mikołaja (gałąź z ul. Narutowicza) mieli pola o wspólnej miedzy, 2001, 2006, ARN;
[9] Więcej o siedlisku Netczuków z Warszawskiej tutaj.

Jan Teodorowicz Netczuk (08.05.1796 - 13.01.1862)

     Drugi z kolei syn Teodora Netczuka i Maryanny z Kieruczenków, brat Wiktora i Ignacego. Wnuk Józefa, najpewniej prawnuk Jana. Urodził się 08.05.1796 r. [1] na Piszczance przy ul. Siedleckiej w domu ojca pod nr 191 [2]. Dziedzic części gruntów Teodora, odziedziczył też po ojcu znak pieczętny, który przekazał najmłodszemu swojemu synowi Józefowi Janowi [3]. Ochrzczony jako Jan, kronika rodzinna odnotowała go jako Jana Maksyma Teodora Netczuka.
    Był świadkiem na ślubie Jana Wiktorowicza i na chrzcie Maryanny, dzieci swego brata Wiktora, jak również na chrzcie Alexandra syna młodszego brata Ignacego [4].
    15.11.1821 w dojrzałym wieku 25 lat w staromiędzyrzeckiej cerkwi poślubił 16-letnią unitkę Helenę (Elenę) z Jurków (25.05.1805 - 23.05.1853), córkę zmarłych mieszczan rolników Grzegorza (+25.02.1815) i Pelagii (Apolonii) z Ziniów (+20.10.1816), która po śmierci rodziców mieszkała z bratem Danielem Jurkiem. Jan był już wtedy na własnym gospodarstwie, a jego matka Maryanna nie żyła od 1809 r., jak dowiadujemy się z aktu małżeństwa. Uroczystość ślubna odbyła się z liczną świtą. Świadkami pana młodego byli Mateusz Paluszkiewicz lat 45 rolnik oraz Justyn Marczuk lat 36 majster kunsztu szewskiego obaj sąsiedzi Jan Netczuka. Świadkami panny młodej byli Szymon Piotrowicz lat 35 - jej brat przyrodni oraz Jan Leszczyński lat 25 sąsiad, obaj rolnicy. Pod aktem podpis złożył Jan Marczuk. Niepełnoletnia Helena stawiła się w asystencji swojego stryja Mikołaja Jurki, a zarazem sąsiada Netczuków [5]. Brat Heleny - Daniel zgłosił w 1853 r. jej zgon [6].
     W styczniu 1838 r. Jan był gmińskim, czyli dziesiętnikiem miejskim (tzw. trzeci ordynek), tzn. pełniącym obowiązki porządkowe. Służbę tę można porównać do współczesnej straży pożarnej, miejskiej czy też policji. Na dziesiętników wybierano ludzi uczciwych, odpowiedzialnych, ale także sprawnych fizycznie, zazwyczaj w średnim wieku. Urząd ten wynikał z realiów prawa magdeburskiego i przywilejów miejskich. Był to obowiązek trudny o czym świadczy przykład sprawy komorniczej, do której Jan był oddelegowany w 1838 r., a dotyczyła ona proboszcza staromiejskiego [7]. Wśród wybieralnych władz i funkcji publicznych gmiński był najniższym ordynkiem - niższym od pierwszego (burmistrz, pisarz, rajcy), jak również od drugiego ordynku sądowego (ławnicy miejscy). Widać jednak, że podobnie jak ojciec Jana - Teodor, który był ławnikiem (drugi ordynek), Jan angażował się w życie publiczne miasta. Stało się to tradycją rodzinną, a funkcje publiczne w XIX i XX w. kontynuowali m.in. Józef Netczuk-Zieliński (urzędnik, sekretarz, skarbnik i p.o. burmistrza) syn Wiktora, Łukasz Netczuk radny pierwszej po 1918 r. rady miejskiej,  wnuk brata tegoż Józefa, Stanisława (1896-1918) córka Łukasza, Eugeniusz - ławnik, czy Wacław- radny, obaj zaraz po II wojnie światowej. Prawdopodobnie Jan hodował pszczoły, a potem jego syn Józef, jak wynika z relacji Eugeniusza Netczuka o jego dziadku. Możliwe że to dla nich książkę o pszczelarstwie w 1858 r. zamówił Józef Netczuk-Zieliński [23].
    Jan i Helena mieli liczne potomstwo:
1. Mikołaja Netczuka (12.12.1823 - po 1870?).
2. Agatę Netczuk (25.01-02.1826 - po 1870?), której rodzicami chrzestnymi byli Szymon Piotrowicz lat 38 i Mikołaj Korolczuk lat 28 mieszczanie gospodarze rolni, zaś rodzicami chrzestnymi wspomniany Szymon Piotrowicz i ciotka Anastazya Czopowa z Netczuków [8]. Nie znamy dalszych losów Agaty.
3. Tomasza Netczuka (12.10.1831 - 24.04.1832), który zmarł mając 5 miesięcy. Rodzicami chrzestnymi byli Teodor Czopiński i Anastazya z Netczuków Czopińska, świadkami zaś Marek Oxiuta lat 40 i Bazyli Woruski lat 34 mieszczanie gospodarze rolni [9]. Zgon zgłosili Symeon Piotrowicz lat 53 i Tomasz Ilczewski lat 50 gospodarze rolni. W akcie zgonu podano pisownię nazwiska w formie "Nedczuk" [10], która wcześniej wystąpiła tylko raz w rejestrze podatkowym z 1788 r.
4. Symeona (Szymona) Netczuka (14.02.1829 - 20.07.1837), który zmarł w wieku 8 lat. Świadkami chrztu Symeona byli wuj Daniel Jurko lat 31 oraz Marek Oxiuta lat 38 mieszczanie gospodarze rolni, chrzestnymi wspomniany Daniel Jurko oraz ciotka Anastazya z Netczuków Czopowa [13]. Zgon zgłosił ojciec oraz Marek Oxiuta lat 42, świadek chrztu [14].
5. Maryannę Netczuk (07.09.1833 - 26.08.1837), która zmarła mając niespełna cztery latka. Świadkami chrztu byli Daniel Jurkowski (Jurko) lat 43 oraz Wiktor Netczuk lat 45 mieszczanie, chrzestnymi byli tenże Daniel Jurkowski oraz Anastazya Czopińska z Netczuków ciotka. Aktu chrztu podpisał wuj Daniel Jurkowski [11]. Zgon Maryanny zgłosił ojciec i Stefan Domański lat 32 mieszczanin rolny [12].
6. Katarzynę Netczuk (17.11.1835 - po 1870?), której świadkami chrztu byli Bazyli Korwienko? lat 36 oraz stryj Ignacy Netczuk lat 29 mieszczanie, chrzestnymi Bazyli Korwienko? i Dominika Jurkowa, zapewne ciotka [15]. Nie znamy dalszych losów Katarzyny.
7. Andrzeja Netczuka (27.08.1837 - po 1870?).
8. Anastazyę Nitczuk (03.11.1839 - po 1870?), której świadkami chrztu byli Jan Siłuszyk lat 30 i Jan Czop lat 30 mieszczanie rolni, chrzestnymi wspomniany Jan Siłuszyk i Anastazya Piotrowiczowa. Nazwisko zostało zniekształcone i zapisane jako "Nitczuk", ikawizm ten wiąże się z gwarowym ścieśnieniem wymowy "e" [16]. 20.02.1859 r. Anastazya wyszła za mąż za wodzowego na służbie dworskiej - Jana Kieruczenkę (1835 - ?) mieszczanina, syna mieszczan rolników Damiana i Agaty z Harasimiuków. Ślub odbył się w staromiędzyrzeckiej cerkwi, a świadkami byli Jan Przygodzki lat 46 oraz brat panny młodej - Andrzej Netczuk lat 25 mieszczanie gospodarze. Młodzi nie zawarli umowy przedślubnej [17].
 9. Dominikę Netczuk (10.01.1842 - 08.01.1862), której świadkami chrztu byli Tomasz Jurko lat 23 (prawdopodobnie kuzyn) oraz Marek Oxiuta lat 50 mieszczanie gospodarze rolni. Chrzestnymi byli wspomniany Tomasz Jurko i Xenia Czopowa, zapewne dalsza kuzynka lub ciotka. Akt podpisali Jan - ojciec Dominiki, Tomasz Jurko oraz Marek Oxiuta [18]. Dominika zmarła 08.01.1862 r. Zgon zgłosił brat Mikołaj Netczuk lat 41 oraz Marek Oxiuta lat 35 sąsiad. Należy zwrócić uawgę na fakt, że ojciec Dominiki nie zgłaszał jej zgonu i zmarł pięć dni później. Prawdopodobnie oboje zmarli na jakąś chorobę co w styczniu było bardzo prawdopodobne [25].
10. Józefa Jana Netczuka (27.02.1844 - ok. 1924).
 11. Juliannę Netczuk (05.12.1846 - 17.01.1849), która zmarła wkrótce po skończeniu dwóch lat. Świadkami chrztu byli Jan Czop lat 36 i Marek Oxiuta lat 53 mieszczanie gospodarze rolni krewni, chrzestnymi zaś tenże Jan Czop i Anastazya Czopowa, ciotka. Akt podpisał ojciec oraz Marek Oxiuta [19]. Zgon Julianny zgłosili Grzegorz Chmielowski lat 50 oraz Jan Czop lat 38 mieszczanie gospodarze rolni [20].
12. Maryannę Netczuk (20.12.1848 - po 1870?), która otrzymała imię po starszej nieżyjącej już siostrze. Świadkami chrztu byli Mikołaj Kieruczenko lat 48 i Grzegorz Chmielowski lat 50 mieszczanie gospodarze rolni, chrzetnymi zaś tenże  Mikołaj Kieruczenko i Dominika Jurkowa. Akt chrztu podpisał ojciec Maryanny [21]. 25.01.1870 r. Maryanna wyszła za mąż za żołnierza w stanie spoczynku - Jana Jędrzejowicza (1829 - ?) bojara gospodarza rolnego w Krzymoszycach, syna bojarów Michała i Apolonii urodzonego we wsi Pościsze. Ślub odbył się w staromiędzyrzeckiej cerkwi, a świadkami byli Maciej Domański lat 40 gospodarz rolny w Krzymoszycach i Tomasz Piotrowicz lat 30 gospodarz rolny w Misiach obaj bojarzy [22].
    Jan zmarł po południu 13.01.1862 w domu syna Andrzeja, jako wyrobnik i wdowiec w wieku 65 lat. Zgon zgłosił Andrzej, świadkiem był sąsiad Jan Kieruczenko lat 30 [24]. Nie znamy miejsca pochówku Jana, gdyż nie zachował się jego nagrobek na cmentarzu. Jan jest protoplastą gałęzi Netczuk-Mankiewicz, zwanej inaczej unicką lub gmińską. Nazwę zawdzięcza rodzinie Mankiewiczów dwukrotnie wżenionej w kolejne pokolenia i która miała duże znaczenie dla żyjącej do dziś głównej linii tej gałęzi.
    Dawniej ze względu na nieopracowane metryki utożsamiano Jana Teodorowicza z Janem Wiktorowiczem, z zastrzeżeniem możliwości istnienia dwóch Janów. Kwerenda metryk zakończona w 2013 r. umożliwiła właściwe ich opisanie i umiejscowienie w drzewie genealogicznym.
    Jan zapoczątkował gałąź Netczuk-Mankiewicz, zwaną także gmińska, z ulicy Narutowicza, unicką:

Bibliografia i przypisy:
[1] Daty urodzeń małżonków oraz zgonów rodziców panny młodej pochodzą z aktu małżeństwa Jana z Heleną, Księga małżeństw, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 21/1821, odpis zupełny, ARN;
[2] Z akt metrykalnych z lat 1810-1825 znamy adresy poszczególnych rodzin. Stare siedlisko Józefa i Teodora to nr 191, czyli działka nr 397, Wiktor zamieszkał pod nr 199 a Jan pod 195 (działa nr 400?), pod nr 191 został zapewne Ignacy;
[3] Prawdopodobnie najwięcej dziedziczył najmłodszy syn Ignacy, ale pieczęć przypaść musiała Janowi, skoro została w naszej gałęzi. Ponieważ nie zachowała się o niej pamięć w innych liniach i gałęziach można wnioskować, że była przekazywana skrycie i już w pocz. XIX w. jako pamiątka rodzinna, nie posiadała praktycznego zastosowania. Możliwe też że wróciła do młodszej linii Jana, gdy najmłodsza Ignacego wygasła;
[4] Z akt wynika, że rodzeństwo: Jan, Ignacy, Wiktor i Anastazya wzajemnie byli świadkami na chrztach swoich dzieci, zobacz wypisy akt USC;
[5] Księga małżeństw, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 21/1821, odpis zupełny, ARN;
[6] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 50/1853, odpis zupełny, ARN;
[7] Pismo księdza Klemensa Szokalskiego, proboszcza unickiego staromiejskiego i dziekana Międzyrzeckiego do sądu cywilnego w sprawie nieprawidłowego wykonywania czynności komorniczych na majątku księdza Onufrego Kicowskiego przy pomocy asygnowanych przez Kancelarię Magistratu Miasta Międzyrzeca dziesiętników (III ordynek miejski - "porządkowy"), wśród których był m.in. Jan Netczuk. Ks. Szokalski skarżył się na dziesiętników i komornika, źródło: Akta ks. Onufrego Kicowskiego, administratora parafii (unickiej) Międzyrzec Nowe Miasto, Chutcze, Wysokie Mazowieckie, Szkopy, Sawice Ruskie, wikarego parafii Hrubieszów 1837-1872 - sygn. 35/95/0/12.3/838, pagina 49, zobacz skan, zobacz na Szukajwarchiwach.pl;
[8] Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 21/1826, odpis zupełny, ARN;
[9] Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 81/1831, odpis zupełny, ARN;
[10] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 47/1832, odpis zupełny, ARN, zapis "d" zamiast "t" spowodowany niedokładną wymową;
[11] Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 78/1833, odpis zupełny, ARN;
[12] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 49/1837, odpis zupełny, ARN;
[13] Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 15/1829, odpis zupełny, ARN;
[14] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 34/1837, odpis zupełny, ARN;
[15] Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 97/1835, odpis zupełny, ARN;
[16] Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 81/1839, odpis zupełny, ARN;
[17] Księga małżeństw, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 9/1859, odpis zupełny, ARN;
[18] Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 6/1842, odpis zupełny, ARN;
[19] Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 107/1846, odpis zupełny, ARN;
[20] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 5/1849, odpis zupełny, ARN;
[21] Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 96/1848, odpis zupełny, ARN;
[22] Księga małżeństw, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 4/1870, odpis zupełny, ARN; 
[23] Adam Szczepan Jan Mieczyński (współautor), Pszczolnictwo polskie czyli Zbiór pism najpraktyczniéjszych pszczolarzy polskich i amatorów pszczolnictwa, Warszawa 1858, s. XV; 
[24] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 6/1862, odpis zupełny, ARN;
[25] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 4/1862, odpis zupełny, ARN.

Ignacy Teodorowicz Netczuk vel Netczukowski (1807 - 16.02.1869)

    Najmłodszy Syn Teodora Netczuka i prawdopodobnie główny dziedzic jego gruntów [1]. Wnuk Józefa, prawdopodobnie prawnuk Jana. Mieszczanin gospodarz rolny na Piszczance w Międzyrzecu. Znany głównie z odpisów metryk urodzenia jego dzieci oraz aktu zgonu [2].
     Urodził się w 1807 r. jak wynika z akt stanu cywilnego. W wieku 25 lat w staromiejskiej cerkwi greckokatolickiej w Międzyrzecu 28.02.1832 r. ożenił się z Paraskiewą (Praxedą) z Kudziów (1807 lub 1811 - 21.11.1879), córką mieszczan rolników z Międzyrzeca - Szymona i Anastazji vel Anny Kudziów, świadkami ślubu byli Mikołaj Korolczuk lat 33 i Kondrat Leszczyński lat 36, sławetni gospodarze rolni, sąsiedzi. Małżonkowie nie zawarli umowy przedślubnej najprawdopodobniej dlatego, że Ignacy odziedziczył siedlisko rodziców [3]. Ignacy nie podpisał aktu małżeństwa ale podpisywał inne akta stanu cywilnego, stąd wniosek, że potrafił pisać, a informacje podane w aktach nie zawsze były rzetelne, o czym już wspomnieliśmy przy okazji Teodora w przypisach. W akcie urodzenia Jozafata najstarszego syna Ignacy występuje jako "Netczukoski", co jest wyrazem mody panującej w XIX w. na dodawanie "ładniejszej" polskiej końcówki nazwiska [4]. Ze związku z Praksedą miał następujące potomstwo:
1. Jozafata Netczuka vel Netczukoskiego (12.11.1833 - 01.10.1834), który zmarł wkrótce po urodzeniu, ochrzczony jako Jozefat. Świadkami chrztu byli Teodor Czopiński lat 30 i Adam Kieruczenko lat 22 mieszczanie, rodzicami chrzestnymi byli wspomniany Teodor Czopiński i Katarzyna Korolczukówna, akt podpisał Ignacy Netczukoski i Teodor Czopiński  [5]. Zgon Jozafata zgłaszał ojciec i Józef Jurko lat 26 mieszczanie [6].
2. Alexnadra Netczuka (15.02.1835 - po 1870?), o którego losach nic więcej nie wiemy. Świadkami chrztu byli Jan Netczuk lat 40 i Jan Siłuszyk lat 24, mieszczanie. Jan był  bratem Ignacego. Rodzicami chrzestnymi byli wspomniany Jan Netczuk i Wiktoria Siłuszykowa [7].
3. Michała Netczuka (21.11.1836 - po 1870?), o którego losach nic więcej nie wiemy. Świadkami chrztu byli Jan Siłuszuk lat 26 i Jan Czop lat 30 mieszczanie, a rodzicami chrzestnymi byli tenże Jan Siłuszuk i Stefania Kozłowska [8].
4. Helenę Netczuk (18.08.1838 - po 1870?), o której losach nic więcej nie wiemy. Świadkami chrztu byli Jan Markowski lat 36 i Symeon Piotrowicz lat 50 zamieszkali w Międzyrzecu, a rodzicami chrzestnymi wspomniany Jan Markowski i Anna Domańska [9]. W tym akcie nazwisko Ignacego zapisano jako Nitczuk [10].
5. Klemensa Netczuka (07.12.1840 - 01.05.1842), który zmarł mając półtora roku. Świadkami chrztu byli Jan Burzec lat 23 i Szymon Piotrowicz lat 50 mieszczanie rolni, a rodzicami chrzestnymi byli wspomniany Jan Burzec i Anastazya Piotrowiczowa [11]. Zgon Klemensa zgłaszali ojciec oraz Szymon Piotrowicz lat 56 mieszczanin gospodarz rolny [12].
6. Pawła Netczuka (20.03.1842 - 06.05.1883). Świadkami chrztu byli Mikołaj Korolczuk lat 45 i Symeon Piotrowicz lat 50 mieszczanie gospodarze rolni, a rodzicami chrzestnymi wspomniany Mikołaj Korolczuk i Paraskiewia Oxiutowa. Akt podpisali ojciec Ignacy oraz Jan Korolczuk [13]. Był kawalerem. W wieku 40 lat utonął w Krznie na Starym Mieście 06.05.1883 r. Dwa dni później wszczęto śledztwo sądowe i magistrackie nr 1778 w tej sprawie. Zgon zgłosili Eliasz Czop lat 43 oraz kuzyn Andrzej Netczuk lat 48. Akt podpisał Eliasz Czop. Pogrzeb podobnie jak pozostałych członków tej gałęzi odbył się w cerkwii prawosławnej [22].
7. Józefę Netczuk (14.11.1843 - 27.05.1845), która zmarła mając półtora roku. Świadkami chrztu byli Jan Markowski lat 32 i Bazyli Czop lat 40 mieszczanie gospodarze rolni, a rodzicami chrzestnymi byli tenże Jan Markowski i Anastazja Łasiewiczowa [14]. Zgon Józefy zgłaszali Szymon Piotrowicz lat 60 i Teodor Czop lat 40 mieszczanie rolni [15].
8. Agnieszkę Netczuk (16-24.04.1846 - 18.09.1846), która zmarła mając  niecałe pięć miesięcy. Świadkami chrztu byli Jan Łysańczuk i Szymon Piotrowicz lat 60 mieszczanie gospodarze rolni, a rodzicami chrzestnymi byli tenże Jan Łysańczuk i Katarzyna Szałkowska? [16]. Zgon Agnieszki zgłaszał niejaki Rola. Pozostali świadkowie wskutek zniszczenia aktu niemożliwi do odczytania [17].
9. Antoniego Netczuka (18.06.1848 - 13.10.1881). Świadkami chrztu byli Grzegorz Kamiński lat 54 i Tomasz Jaroszkiewicz lat 26 mieszczanie gospodarze, a rodzicami chrzestnymi byli tenże Grzegorz Kamiński i Anna Kieruczenkowa [18]. Ok. 1870 r. poślubił Annę Benedyktownę (córkę Benedykta), ur. ok. 1841 r., pochodzacą najprawdopodobniej z innej parafii, gdyż brak ich aktu ślubu w Międzyrzecu. Anna zmarła w dniu 05.01.1906 w wieku 65 lat jako wdowa w Międyzrzeckim Domu Schronienia, najprawdopodobniej bez opieki rodziny. Pogrzeb w cerkwii prawosławnej staromiejskiej. Zgon zgłosili Emilian Sawczuk lat 50 dozorca międzyrzeckiego domu opieki i Kondrat Makarow lat 57, stróż cerkwi. Akt podpisał Emilian Sawczuk [23].
10. Jana Piotra Netczuka (24.06.1851 - po 1870?), o którego losach nic więcej nie wiemy. Świadkami chrztu byli Antoni Kieruczenko lat 43 i Mikołaj Netczuk lat 28 mieszczanie gospodarze rolni, a rodzicami chrzestnymi byli wspomniany Antoni Kieruczenko i Maryanna Kamieńska. Mikołaj Netczuk był synem Jana Netczuka i Heleny z Jurków - starszego brata Ignacego, czyli kuzynem Jana Piotra [19].
11. Tadeusza Netczuka (01.10.1853 - po 1870?), o którego losach nic więcej nie wiemy. Świadkami chrztu byli ojciec Ignacy i Jan Leszczyński lat 50 mieszczanie gospodarze rolni, a rodzicami chrzestnymi ojciec dziecka i Barbara Męczyńska [20].
    Ignacy zmarł 16.02.1869, pozostawił owdowiałą Praxedę, a zgon zgłaszali synowie Paweł lat 26 i Antoni Netczukowie lat 21 [2]. Praxeda zmarła 06.05.1883 w wieku 71 lat, św. zgonu byli 06.05.1883 Eliasz Czop lat 38 i Jan Kieruczenko lat 40 mieszczanie rolnicy z Międzyrzeca [21]. Ignacy jest protoplastą gałęzi Netczuk-Netczukowski.
    Brak jest informacji o dalszych losach dzieci Ignacego. Niewykluczone, że niektórzy wyemigrowali do Ameryki, gdzie znajdujemy kilkanaście osób o nazwisku Natczuk, Netczuk, Netczynski narodowości polskiej, które wyemigrowały z terenu Polski i Galicji w tym z Międzyrzeca w latach 1880-1910. Możliwe, że do gałęzi Ignacego należeli także Władysław i Czesław Netczukowie, wnukowie Antoniego. Możliwe że był to Antoni syn Ignacego nie zaś Antoni (19.04.1858 - po 1870?) syn Andrzeja, wnuk Jana i Heleny z Jurków. Wszystkie osoby posiadające informacje o tej rodzinie prosimy o kontakt.
    Ignacy zapoczątkował gałąź Netczuk-Netczukowski:

Bibliografia i przypisy:
[1] Prawdopodobnie najmłodsi zostawali na gospodarstwie rodziców, podczas gdy starsi otrzymywali działy gruntów przed ślubem. Działy te często były potwierdzane notarialne w umowach przedmałżeńskich. Pamięć rodzinna gałęzi z ul. Narutowicza przekazana przez Eugeniusza Netczuka w 2006 r. informuje nas o trzeciej rodzinie Netczuków, której stopnia pokrewieństwa z nami nie byliśmy w stanie ustalić, nie wiedzieliśmy też kto należał do tej gełęzi. Ustne podanie wskazywało ulicę Podrzeczną jako miejsce zamieszkiwania jej przedstawicieli, z roku na rok odkrywane kolejne osoby nie zawsze od razu były przypisane do właściwych gałęzi, czego wyrazem było rozmieszczenie rodu w Polsce w poszczególnych latach, aktualizowane co jakiś czas oraz kolejne wersje tablic genealogicznych od 2006 r.;
[2] Księga zgonów, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 15/1869, odpis zupełny, ARN;
[3] Księga małżeństw, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 13/1832, odpis zupełny, ARN;
[4] Było to powszechne zjawisko w Międzyrzecu, jednak w naszej rodzinie nie utrwaliło się na dłużej niż pokolenie i pozostała podstawowa starodawna ruska forma nazwiska, zobacz też wstęp do projektu Nazwiska Międzyrzeczan gdzie jest więcej na temat ewolucji nazwisk w Międzyrzecu;
[5] Księga urodzeń, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 103/1833, odpis zupełny, ARN;
[6] Księga zgonów, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 48/1834, odpis zupełny, ARN;
[7] Księga urodzeń, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 14/1835, odpis zupełny, ARN;
[8] Księga urodzeń, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 97/1836, odpis zupełny, ARN;
[9] Księga urodzeń, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 66/1838, odpis zupełny, ARN;
[10] Ikawizm w nazwisku Netczuk był powszechny z kolei na Ukrainie w XIX w. pod wpływem wymowy rosyjskiej nazwiska: "Nietczuk" i ścieśniania "ie" do "i" - w ten sposób powstały linie ukraińskich Netczuków noszące nazwisko Nitczuk, rozproszone dalej także po Rosji i Ameryce. Podobne zjawisko wystąpiło w Międzyrzecu;
[11] Księga urodzeń, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 81/1840, odpis zupełny, ARN;
[12] Księga zgonów, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 19/1842, odpis zupełny, ARN;
[13] Księga urodzeń, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 24/1842, odpis zupełny, ARN;
[14] Księga urodzeń, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 93/1843, odpis zupełny, ARN;
[15] Księga zgonów, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 66/1845, odpis zupełny, ARN;
[16] Księga urodzeń, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 37/1846, odpis zupełny, ARN;
[17] Księga zgonów, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 86/1846, odpis zupełny, ARN;
[18] Księga urodzeń, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 44/1848, odpis zupełny, ARN;
[19] Księga urodzeń, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 48/1851, odpis zupełny, ARN;
[20] Księga urodzeń, Parafia Greckokokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 27/1853, odpis zupełny, ARN;
[21] Księga zgonów, Parafia Prawosławna (wcześniej Greckokokatolicka) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 17/1879, odpis zupełny, ARN;
[22] Księga zgonów, Parafia Prawosławna (wcześniej Greckokokatolicka) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 5/1883, odpis zupełny, ARN;
[23] Księga zgonów, Parafia Prawosławna (wcześniej Greckokokatolicka) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 2/1906, odpis zupełny, ARN.


7. Neszczukowie vel Neszczukowie w Maniach

        Oprócz Netczuków w Międzyrzecu istniała od ok. 1780 r. w Maniach rodzina o nazwisku Nesczuk  v. Neszczuk. Z nich pierwszy Teodor Nesczuk (1780-06.03.1830) wdowiec, kórego zgon zgłosili Andrzey Antoniuk l. 60 i Maxym Babis l. 40 włościanie w Maniach [1]. Najprawdopodobniej jego potomkami są wzmiankowani w księgach metrykalnych w poł XIX w. Neszczukowie: Teodor Neszczuk (ur. 1853), żonaty z Magdaleną Sawczuk (ur. 1851) oraz ich syn Jozafat Neszczuk (ur. 05.09.1874), ochrzczony w parafii prawosławnej św. Mikołaja na Starym Mieście. Świadkami chrztu byli Wasyl Kaliszuk l. 27 i Jan Popczuk l. 29, chrzestnymi zaś wspomniany Wasyl Kaliszuk i Tekla Jurkowa, rolnicy w Maniach [2]. Możliwe jest, że jest to boczna gałąź Netczuków z Międzyrzeca, której zniekształcono pisownię nazwiska i która przeniosła się poprzez małżeństwo na wieś.

Źródła i przypisy:
[1] Księga zgonów, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 24/1830, odpis zupełny, ARN;
[2] Księga urodzeń, Parafia Greckokatolicka (potem Prawosławna) św. Mikołaja na Starym Mieście w Międzyrzecu Podlaskim, zobacz akt nr 33/1875, odpis zupełny, ARN;
Tekst jest preprintem części rozdziału Protoplaści w publlikacji: Ł.K. Netczuk, Monografia rodu Netczuków, Klub Rodu Netczuków, Wrocław [2026].
Data publikacji: 08.2024