Genetyczna systematyka Rodu Netczuków

    Przedstawiamy systematykę naszego rodu z podziałem na główne gałęzie, subgałęzie i linie. Podział ten odzwierciedla genetyczny rozrost klanu od dawnych protoplastów nazwiska po czasy współczesne. W naszym rozległym drzewie podział ten ułatwia określenie stopnia pokrewieństwa między krewnymi, szanuje też wewnętrzną, odmienną tożsamość grup rodzinnych powstałą wokół ich własnej tradycji, koligacji i siedlisk. Podział na gałęzie odzwierciedlono w tablicach, ułatwia on ich przeglądanie i drukowanie. 

Naczko, Neczko, Natko, Natkiewicz, Nac(z)o(e)wicz h. Doliwa XIV-XV w.     Bojarzy Wielkiego Księstwa Litewskiego pochodzący z rodu Piotra Naczki Ginwilłowicza, który w 1413 r. przyjął na siebie i cały swój ród herb Doliwę. Protoplastą był zapewne jakiś bojar o imieniu Nacz w XIII-XIV w., być może od nazw wsi Nacza na Litwie i Białorusi. Znani są także: Juri Onaczko, 1344 Izborsk oraz nazwa osobowa Onac, Anaczko notowana od XIV w. na zachodniej Rusi. Pierwszym znanym przodkiem litewskich Doliwitów jest Kimunt Ginewiłł (ok. 1350-1413). Rodzina ta jest trudno uchwytna w dziejach ze względu na częstą zmianę nazwisk i form patronimicznych kolejnych pokoleń, podejrzewana o wymarcie, jednak trwa nieprzerwanie przynajmniej do XVII w, a zapewne i dłużej.     Ze względu na domniemane (!) acz prawdopodobne pochodzenie naszych protoplastów - Netków od litewskich bądź ruskich Naczków (na co wskazują poszlaki przywołane dalej i w tablicach), przyjrzeliśmy się w 2013 roku bliżej temu rodowi. Z pomocą fachowej i trudno dostępnej literatury i dzięki szczegółowym badaniom zapisów Metryki Litewskiej przez Pana Tomasa Gedraitisa z Wielkiej Brytanii, który zajmuje się relacjami Gedroyciów i Naczków, udało się zrekonstruować genealogię znacznej części litewskich Doliwitów. Ich tablice prezentujemy jako ciekawostkę.     Herbarze polskie notują wiele nazwisk pochodnych tego rodu pod herbem Doliwa. Są także rodziny bojarskie o nazwiskach podobnych i tożsamych na terenach wschodnich Wielkiego Księstwa Litewskiego, w Rosji i na terenie dzisiejszej Białorusi w XVI-XVIII w. Są to m.in. A(O)nacz, A(O)naczka, A(O)naczkin, (O)Nacewicz, Nac(z)owicz/Naczowicz, Nitkowicz, Nickiewicz/Mickiewicz itp., ale pieczętujące się innymi herbami: Lis, Poraj, Gozdawa jak również Na(e)cewicz, Na(e)czewicz, Nieciewicz itp. pochodzące z Rusi Moskiewskiej i wschodnich rubieży WKL, używające herbu Janina. Herby wielu tych rodzin nie są znane w ogóle, a ich powiązania z rodem Piotra Naczki są często wątpliwe albo niejasne. Wiele wzmianek podają rosyjskie i ukraińskie słowniki etymologiczne i słowniki staroruskich nazw osobowych. Więcej o nazwiskach pokrewnych i etymologii w sekcji Nazwisko jak również Historia rodu.

? ››

Ne(i)czko, Ne(i)tko, Neteczka, Niczewicz  XV-XVIII w.     W XV-XVI w. bojarzyni litewsko-ruscy, później mieszczanie i chłopi z terenów Wielkiego Księstwa Litewskiego i Ukrainy, zamieszkujący głównie Wołyń zachodni i Czarną Ruś, notowani w XV-XVIII w. Nie można wykluczyć, że ze względu na dość rzadkie przezwisko, któraś z tych rodzin mogła pochodzić z bocznych linii rodu Piotra Naczki Ginwiłłowicza h. Doliwa, zwłaszcza ta, kóra zamieszkiwała dobra Zbaraskich i Ostrogskich związanych z dobrami, które w XV w. trzymali także przedstawiciele Naczków (Żośle). Związki z polskimi Netczukami wykazują przede wszystkim Zbarascy i Sapiechowie dzierżący Międzyrzec w XVI i na pocz. XVII w., władający także Mołodecznem i Żoślami. Zarówno Ostrogscy i Zbarascy dzierżą rozległe wołyńskie dobra zamieszkiwane także przez ukraińskich Netczuków, a w sąsiednich dobrach klewańskich w 1515 r. zanotowano pierwszy raz w dziejach oboczną formę naszego nazwiska o czym dalej.     W przypadku polskiej gałęzi Netczuków, zachowane w pieczęci Jana trzy róże (kwiatki), a raczej zatarte koliste guzy  interpretowane przez Wolskich przed wojną jako róże - symbol Netczuków) ułożone w słup, czyli tak jak występują na pieczęci Naczki z 1433 r. (!), acz u nas jeszcze miedzy podkową i strzałami, stanowią ważną poszlakę i wskazówkę dla kierunku dalszych poszukiwań protoplastów polskich i ukraińskich Netczuków związanych z kniaziami Zbaraskimi i Ostrogskimi oraz z Wołyniem, o czym dalej.     Zapewne część rodzin używających nazwisk pokrewnych pochodzi od innych ruskich rodów bojarskich, może używających róż lub podkowy i strzał w herbie. Niewykluczone że są protoplastami Netczuków, ale trzy róże identyfikują Naczków. Na przełomie XV i XVI w. przemieszczają się z Litwy na południe w stronę Wołynia. Pozostawiają ślady w zapiskach historycznych z tego okresu.     Część zapewne licznej rodziny, szukając swojego miejsca służyła jako bojarzyni znaczniejszym panom i kniaziom (Zbarascy, Ostrogscy, Czartoryscy i in.), inni osiadali w miastach należących do swych protektorów, schodząc do niższych stanów, zwłaszcza mieszczańskiego. Osiedlenie się w mieście było prostą droga do utraty przywilejów stanowych. Ślady tego osadnictwa pozostawili ich potomkowie w źródłach archiwalnych: Ne(i)tko, Neteczka - 1565 mieszczanie w Kamieńcu (Białoruś), Niczieczko, Kuźmin Niczewicz/Nieczewicz - 1565 mieszczanie w Ratnie (Wołyń), Niczko - 1569 mieszczanin w Brześciu Litewskim, Fedko Netko - 1649 mieszczanin w Łucku. Nazwiska ich potomków występują z licznymi obocznościami i ewoluują w pochodne nazwiska dzierżawcze, patronimiczne, z których powstają kolejne rodziny do dziś żyjące na Ukrainie i Białorusi. Czy wszystkie pochodzą od jednego przodka z nami związanego, dziś nie sposób dociec.     Nazwisko Netyczuk, Netczuk z sufiksem -uk, formuje się właśnie z imienia Neczko/Netko, na Czarnej Rusi lub Wołyniu pod wpływem dialektów ukraińskich już w ostatniej ćwierci XV w. Więcej o nazwiskach pokrewnych i etymologii w rozdziałach sekcji Nazwisko jak również w sekcji Historia rodu.

››

Netyczuk, Netczuk, Natczuk h. Róże, własnego od k. XV w.     Najwcześniejszą odnotowaną na Rusi formą naszego nazwiska jest "Netyczuk", którego etymologia jest identyczna jak formy Netczuk. Pierwszy w źródłach z tą formą, w 1515 r. w rejestrze książęcej osady Czartoryskich - Peresponica, pojawia się bojarzyn Maksymilian Netyczuk (ok. 1490-1550). Peresopnica leży niedaleko Równego i Klewania. W tej samej wiosce w 1597 r. źródła notują urzędnika miejskiego - Pantalejmona Neczkowa. Nazwisko to również pochodzi od pierwotnego imienia Neczko, Netko. W XVI i XVII w. źródła wymieniają na terenie Wołynia bojarów i mieszczan noszących nazwiska pochodne od formy Neczko bądź Netko: Agafon Netkow - 1609 bojarzyn, właściciel ziemski w rejonie osady Owrucz. Jeszcze w XVIII w. jedna linia z oboczną forma nazwiska Natczuk zachowuje status bojarski - Dobromysł Natczuk - 1758 koniuszy wspominany w źródłach z Korostenia na wschodnim Wołyniu.     Zdaje się że z początku nietrwałe formy patronimiczne Netyczuk, Netczuk, Natczuk oraz Neczkow, Netkow wraz z notowanymi obocznościami musiały się utrwalić już w czwartej ćwierci XV w., przynajmniej w niektórych liniach, które zachowały je jako trwałe nazwisko aż do czasów współczesnych w Polsce i na Ukrainie, skąd rozeszły się do Rosji, Ameryki. Nazwiska podlegały dynamicznym zmianom, dlatego też Netczuk, Netyczuk i Natczuk zachowane w formie niemalże niezmienionej od ok. 1500 r. należą do bardzo starych.     Około 1550-1560 r. dochodzi do podziału rodu na przynajmniej dwie gałęzie - Zachodnią (podlaską, polską) i Wschodnią (wołyńską, ukraińską). Więcej w sekcji Nazwisko jak również w Historia rodu.

I     ››

Netczuk, Netyczuk, Natczuk h. Róże - Gałąź Wschodnia od XVI w.     Inaczej nazwana wołyńską, ruską lub ukraińską. Ciągłość tych rodzin na obszarze Wołynia potwierdzają istniejące w rejonie Równego, Łucka, Krzemieńca i Sławuty XVII-XVIII w. skupiska Netczuków i Netyczuków. Należy podkreślić, że rodziny te wiążą się głównie z dobrami magnackich rodzin Zbaraskich, Czartoryskich i Tyszkiewiczów w XVI-XVII w. W XVIII w. pustki po wojnach, które wyniszczyły okolice Berdyczowa i Andruszówki (najdawniejszych znanych gniazd współcześnie żyjących linii ukraińskich Netczuków) zostały zasiedlone przez ich właścicieli (głównie Tyszkiewiczów) ludnością sprowadzoną z ich zachodniowołyńskich dóbr. Właśnie ze wspomnianego wyżej rejonu, zamieszkiwanego przez ukraińskich Netczuków. W ten sposób linie żyjące w okolicach Berdyczowa i Andruszówki mogą pochodzić od tych żyjących w XVI-XVI w. na zachodnim Wołyniu. Co więcej to właśnie te nowe gniazda stały się punktem wyjścia dla kolejnych gałęzi Netczuków w całej Ukrainie w XIX w. i dalej w Rosji. Żyją także linie noszące nazwisko Netyczuk (wraz z pochodnym Netyczug) oraz Natczuk. Z nich wychodzą wszystkie żyjące do dziś gałęzie, których kompletna genealogia możliwa jest do opracowania tylko na miejscu przez członków tych rodzin.     Na Ukrainie w XVIII w. już bardzo nieliczni utrzymują jeszcze uprzywilejowany stan (ww. Dobromysl Natczuk - 1758).     Z okolicami Andruszówki i Berdyczowa ukraińscy i polscy Netczukowie mogą się również wiązać przez właściciela Pohrebyszcza w pow. berdyczowskim, którym w  1545  był ks. Janusz Zbaraski, brat Stefana i zarządca dóbr międzyrzeckich.    Także Czartoryscy oprócz Peresopnicy władali dobrami Międzyrzeckimi w XVIII-XIX w.     Rozległość obszaru zamieszkiwanego przez przywołane osoby, nie jest tak znaczna by nie mogły się one swobodnie przemieszczać w jego obrębie i dalej na przestrzeni ok. 100 lat. Wiele bojarskich rodzin z Litwy przeniosło się daleko na południe na współczesne ziemie Ukrainy osiadając na stałe w ciągu zaledwie 10-150 lat.     Z ks. Stefanem Zbaraskim związane jest osadnictwo ruskie w Międzyrzecu i w okolicach. Nasza rodzina podobno u niego była na służbie i osiadła w Międzyrzecu przeniesiona z ruskich lub litewskich dóbr Zbaraskich. Jest to niewątpliwe kolejny argument przemawiający za wspólnymi początkami obu gałęzi. Więcej w sekcji Historia rodu.

››

Netczuk, Netyczuk - gałąź Zachodniowołyńska od XVI w. To zapewne najstarsza gałąź nieprzerwanie zamieszkująca Wołyń i dobra Zbaraskich od czasów Maksymiliana Netyczuka (1515). Mieszkali w XIX i XX w. w rejonie Łucka, Równego i Włodzimierza Wołyńskiego o czym świadczą pojedyncze wzmianki źródłowe. Potomków prosimy o kontakt.

››

Netczuk, Nitczuk, Natczuk - gałąź Wschodniowołyńska od XVI-XVIII w. To gałąź związana ze Zbaraskimi i Tyszkiewiczami, z niej w XIX w. wyszło najwięcej współczesnych linii. Są to linie skupione wokół Żytomierza: Andruszówka, Berdyczów, Owrucz, Winnica, Mikołajów, Krzywy Róg, Chmielnicki, Łuck, Równe. Potomków prosimy o kontakt.

››	Netczuk - gałąź Kijowska od XVIII/XIX w. Na początku XIX w. Kijów zamieszkują Netczukowie. Prawdopodobnie kontynuacja gałęzi Wschodniowołyńskiej, która rozeszła się po wschodniej Ukrainie. Potomków prosimy o kontakt.

››	Netczuk, Netczug - gałąź Rosyjska od XIX w. Pojawiają się w Moskwie na pocz. XX w. z ukraińskich Netczuków. Potomków prosimy o kontakt.

››	Netchuk, Natchuk, Nitchuk - emigranci do Kanady i USA  od k. XIX w. Potomkowie Netczuków i Natczuków, którzy wyemigrowali z terenów Ukrainy i Rosji za granicę głównie do USA i Kanady. Potomków prosimy o kontakt.

II   ››

Netczuk, Netyczuk, Natczuk h. Róże - Gałąź Zachodnia od ok. 1550 r.     Inaczej nazwana podlaską lub polską. Przodkowie naszej polskiej gałęzi do Międzyrzeca trafili razem z ok. 25 innymi ruskimi rodzinami z dóbr ks. Stefana Zbaraskiegow poł. XVI w. w ramach akcji kolonizacyjnej, którą prowadził w swoich dobrach. Do miasta sprowadzał ludność wolną, z których część miała prawdopodobnie pochodzenie mieszczańskie i bojarskie, we wsiach osadzał ludność niewolną. Wszyscy byli zapewne Rusinami lub  Litwinami, wyznawcami prawosławia, dla których ufundował w Międzyrzecu aż dwie cerkwie (1551-1583) i kolejną w Szóstce (1551). Nie wykluczone, że mieszczanie Rusini pochodzą z osiadłych w mieście członków zamkowej służby bojarskiej ksiażąt Zbaraskich, którą zapewne sporwadzili ze swoich dórb uzupełniając na miesjcu lokalną szlachtą, co z kolei tłumaczy obecnosć w mieście kilku lub kilkunastu rodzin szlacheckiego pochodzenia.     Rodzinna tradycja mówi o bojarskich korzeniach przodków i służbie u księcia, który ndał przodkom grunty miejskie. Tym księciem, który sprowadził nas do Międzyrzeca był właśnie Stefan Zbaraski, a służba bojarska polegała na wypełnianiu powinności wojskowych wobec księcia w zamian za prawo do ziemi i wolność osobistą. Z jakichś względów nasz przodek z nazwiskiem Netyczuk lub Netczuk opuścił dobra Zbaraskich na Wołyniu i osiadł w poł. XVI w. w Międzyrzecu jako rolnik, przechodząc do stanu mieszczańskiego. Zachował jedynie znak pieczętny wkrótce zapomnianego rodu, z którego się wywodził. Po śmierci ks. Stefana (1586) i rządach Lwa Sapiechy oraz Gabriela Tęczyńskiego, Międzyrzecem na pocz. XVII w. administrował za opiekę nad bratanicą ks. Janusz Zbaraski. Z nim z kolei można wiązać osadnictwo ukraińskich Netczuków w Pohrebyszczu na Wołyniu, a z ks. Lwem Sapiechą można łączyć litewskich Naczków, którzy trzymali dzierżawę dóbr Mołodeczno, po nich Stefan Zbaraski i Lew Sapiecha. W Międzyrzecu Netczukowie mieszkali na Piszczance co najmniej od 1688 do XIX w.

II.1   ››

Netczuk-Zieliński - Gałąź Wiktora-Jana od 1786 r. Inne nazwy - z Piszczanki i ul. Warszawskiej, urzędnicza, burmistrzowska lub łacińska. To najstarsza gałąź rodu po Wiktorze, jednym z synów Teodora i Janie Wiktorowiczu. Nazwę zawdzięcza nazwisku Józefa Wiktorowicza Netczuk-Zielińskiego, piastowanemu przez niego urzędowi kasjera i okresowo burmistrza miasta, adresowi siedziby rodzinnej lub obrządkowi religijnemu tej gałęzi od pocz. XIX w.

››	Potomkowie Julianny Potomkowie Julianny z Netczuków Kieruczenkowej, c. Jana. Potomków prosimy o kontakt.

››	Subgałąź Dominika-Łukasza Linia po Dominiku Janowiczu i jego synu Łukaszu. Linia ta otrzymała darowizną majątek Józefa Netczuka-Zielińskiego i siedlisko przy Warszawskiej, które podzielone jest między spadkobierców Wacława.

››	Linia Władysława † Linia po Władysławie, synu Łukasza. Linia zgasła na córce Władysława, Wandzie z Netczuków Witkowskiej.

››	Linia Wacława Linia po Wacławie, głównym dziedzicu Łukasza i siedliska Netczuków przy ul. Warszawskiej.

››	Linia Jana Linia po Janie, synu Łukasza.

››	Linia Dominika Linia po Dominiku, synu Łukasza.

››	Potomkowie Maryanny Potomkowie Maryanny z Netczuków Oleksiutowej (Oksiutowej). Potomków prosimy o kontakt.

››	Potomkowie Józefy Potomkowie Józefy z Netczuków Oksiutowej. Potomków prosimy o kontakt.

››	Subgałąź Mikołaja † Linia po Mikołaju Janowiczu, ojcu trzech księży. Linia zgasła na Filomenie z Netczuków Wierzbickiej.

››	Potomkowie Filomeny Potomkowie Filomeny z Netczuków Wierzbickiej.

››	Potomkowie Maryanny Potomkowie Maryanny z Netczuków Paluszkiewiczowej c. Wiktora. Potomków prosimy o kontakt.

II.2   ››

Netczuk-Mankiewicz - Gałąź Jana od 1796 r.     Inne nazwy - z Piszczanki i ul. Narutowicza, gmińska, unicka. To druga gałąź rodu po Janie, jednym z synów Teodora. Nazwę zawdzięcza związkom małżeńskim z Mnkiewiczami zarówno syna Józefa Jana jak i wnuka Mikołaja, adresowi rodzinnej siedziby, piastowanemu urzędowi gmińskiego przez Jana lub zachowanemu obrządkowi religijnemu. Głównymi dziedzicami Jana byli Mikołaj, Andrzej i Józef Jan Netczukowie.

››	Subgałąź Mikołaja Linia po Mikołaju Janowiczu.

››	Linia Jana-Tadeusza (z Pereszczówki) Linia po Janie Mikołajowiczu i jego synu Tadeuszu. Potomków prosimy o kontakt.

››	Potomkowie Julianny Potomkowie Julianny z Netczuków Gajdzickiej, c. Mikołaja. Potomków prosimy o kontakt.

››	Potomkowie Teofilii Potomkowie Teofilii z Netczuków Chalimoniukowej, c. Mikołaja. Potomków prosimy o kontakt.

››	Subgałąź Andrzeja † Linia po Andrzeju Janowiczu. Linia zgasła.

››	Linia Antoniego † Linia po Antonim Andrzejowiczu. Linia zgasła.

››	Potomkowie Anastazyi Potomkowie Anastazyi z Netczuków Kieruczenkowej, c. Jana Teodorowicza. Potomków prosimy o kontakt.

››	Subgałąź Józefa Jana-Mikołaja Linia po Józefie Janie Janowiczu Teodorowiczu i jego synu Mikołaju. Józef założył siedlisko przy ul. Narutowicza.

››	Linia Franciszka † Linia po Franciszku Janowiczu. Linia zgasła na Franciszku lub jego córkach.

››	Linia Stanisałwa Linia po Stanisławie Mikołajowiczu.

››	Linia Mariana Linia po Marianie Mikołajowiczu.

››	Linia Henryka Linia po Henryku Mikołajowiczu.

››	Potomkowie Antoniny Potomkowie Antoniny z Netczuków Jakubowiczowej, c. Mikołaja.

››	Linia Eugeniusza Linia po Eugeniuszu Mikołajowiczu.

››	Linia Zygmunta Linia po Zygmuncie Mikołajowiczu.

››	Linia Stanisałwa † Linia po Stanisławie Janowiczu. Linia zgasła.

››	Potomkowie Maryanny Potomkowie Maryanny z Netczuków Jendrzejowiczowej, c. Jana Teodorowicza. Potomków prosimy o kontakt.

II.3   ››

Potomkowie Anastazyi od 1804 r. Potomkowie Anastazyi z Netczuków Czopińskiej, c. Teodora. Potomków prosimy o kontakt.

II.4   ››

Netczuk-Netczukowski - Gałąź Ignacego † od 1807 r. Inne nazwy - z Piszczanki i ul. Podrzecznej?. To trzecia gałąź rodu po Ignacym, jednym z synów Teodora. Nazwę zawdzięcza użytemu przez Ignacego nazwisku oraz adresowi siedziby rodzinnej. Gałąź zgasła w Polsce, możliwe że za granicą żyją jej potomkowie, a w Polsce linie po córkach. Potomków prosimy o kontakt.

II.5   ››

Netczuk, Netchuk, Netchuc, Natczuk, Natchuk, Nitczuk, Nitchuk, Netyczuk, Natychuk, Nedczuk, Nedchuk, Nadczuk, Nadchuk, Netichynsky, Netyczyński, Netczyński, Netchynsky, Metczuk, Matczuk, Nestchuk etc. od XIX w. Potomkowie Netczuków i Natczuków, którzy wyemigrowali z terenów Polski za granicę głównie do USA i Kanady. Do USA wyjechał m.in. Józef Netchuk (*1890). Potomków prosimy o kontakt.