Jako uzupełnienie do rozdziału
poświęconego herbowi
własnemu
Netczuków przedstawiamy analizę jego symboliki
opracowaną na
podstawie Alfabetu
heraldycznego Pawła Dudzińskiego. Według publikacji
poszczególne elementy herbu i pieczęci można interpretować w
następujący sposób:.
Róże
– symbolizują piękno, nieskazitelność honoru, radość, dworną
miłość do pani serca, milczenie, dyskrecję jako posłanie od kochającej
osoby, miłość, zmysłowość i pożądanie. Róża czteropłatkowa
(występująca na pieczęci) – oznacza pielgrzymkę, duchową
wędrówkę do doskonałości, pięciopłatkowa (występująca na
saniach
Mikołaja) oznacza wszechświat złożony z pięciu żywiołów,
mikrokosmos, człowieka i tajemnicę, róża z krzyżem oznacza
dyskrecję, przy czym jako krzyż można rozumieć skrzyżowane na tarczy
naszego herbu strzały. Trzy róże symbolizują doskonałość,
pełność, kompletność wartości, które reprezentuje znak
róży, nawiązują także do trzech kropel krwi.
Krople czerwone –
krople krwi oznaczają dziedzictwo, ofiarę. Wg S.P. Sancta krew oznacza
męstwo, odwagę, krew przelaną w służbie
ojczyzny. Ezoterycznie może oznaczać także cechy negatywne,
rozbijające, upadłe i żeńskie (wiązać je należy z mieczem i zbrojną
ręką, z której wypływają). Trzy krople krwi oznaczają
potrójne dziedzictwo, być może trzy gałęzie rodu.
Strzały
– symbolizują zwycięstwo osiągnięte podstępem, zwycięzcę z
ranami
od wroga, miłość bożą. Dwie strzały ułożone w krzyż św. Andrzeja mogą
dodatkowo symbolizować wytrwałość, wierność i podróże.
Strzały
należy wiązać z podkową i srebrną barwą.
Podkowa
– oznacza opiekę przed złymi mocami, jest symbolem szczęścia.
Każdy rycerz musiał umieć wykuć sobie podkowę i miecz. Należy ją
odczytywać łącznie ze strzałami ułożonymi w krzyż oraz srebrną barwą.
Miecz
– broń rycerza, oznacza honor wojenny, męstwo w bitwie,
powodzenie wojenne. Obnażony jest symbolem myśli o walce, oznacza
człowieka wolnego. Uszczerbiony (w naszym przypadku złamany)
symbolizować może zakończenie rodu, utratę rycerstwa, dziedzictwa,
pohańbienie w wyniku ofiary. Miecz należy wiązać z trzema kroplami
krwi, które ociekają z klingi ułamanej zbrojną ręką oraz ze
zbrojną ręką.
Ręka
zbrojna
– trzymająca sztylet oznacza zemstę, a trzymająca miecz
występuje
jako element herbu Jagiellonów (Pogoń) oraz w herbach przez
nich
nadawanych, może też funkcjonować jako uszczerbienie herbu. Należy ją
rozpatrywać łącznie z mieczem i trzema kroplami krwi.
Kształt tarczy
– hiszpański, tradycyjny i powszechnie stosowany w heraldyce
XVIII-XIX w. [1].
Barwy w naszym herbie można odczytywać następująco (porównaj
z opisem
naszych barw wg Tomasza Wolskiego):
Czerwona
utożsamiana
z purpurą
– wg Bado Aureo jest to barwa pośrednia, symbolizuje ogień,
wg
Prinsaulta oznacza odwagę, waleczność, temperament, usposobienie
choleryczne, Saturna, w zodiaku Barana, Lwa i Strzelca, kamień
szlachetny rubin, sobotę jako dzień tygodnia, ogień jako żywioł, miedź
zaś jako metal, wg d'Arqa oznacza chwałę, rubin, Saturna i wtorek.
Srebrna
utożsamiana
z białą
– wg de Bado Aureo jest ona zasadnicza i szlachetniejsza od
czarnej, wg Prinsaulta oznacza pokorę, czystość, uczciwość, niewinność,
niepokalaność, usposobienie flegmatyczne, Księżyc jak
również
liczbę Księżyca – dwa, Raka, Skorpiona i Ryby w znaku
zodiaku,
wodę jako żywioł, perłę jako kamień szlachetny i poniedziałek, wg Dovet
d'Arcqa oznacza bogactwo, perłę, Księżyc, poniedziałek, a wg S.P.
Sancta niewinność, piękno, szczerość w sposobie bycia.
Niebieska
tożsama z błękitną
– barwa pośrednia, symbol powietrza, szlachetniejsza
od
złota, czerwieni i zieleni, liczba Wenus, czyli sześć, wg Prinsaulta
oznacza piękność, wzniosłość, pochwałę, temperament, sangwiniczne
usposobienie, Wenus, Bliźnięta, Wagę i Wodnika w zodiaku, szafir jako
kamień szlachetny, piątek, powietrze jako żywioł i ołów jako
metal, wg d'Arcqa oznacza prawość, szafir, Wenus i środę, a wg Sancta
– niebo, piękno, słodycz, powab, łagodność, ezoterycznie zaś
cechy męskie, stwórcze, pozytywne.
Znaczenie mają także zestawienia barw: srebrna z czerwienią oznacza
odwagę, czerwona z niebieską symbolizuje dobroczynność, niebieska z
czerwoną oznacza pychę, niebieska ze srebrną wg Sancta oznacza cechy
władcze [1, s. 38-42]
Wspólne cechy
barw występujących w herbie Netczuków należy odczytywać
łącznie
z symboliką przedmiotów:
- błękit tarczy i
czerwień róż na niej położonych oraz trzech kropli krwi:
patriotyzm i służba ojczyźnie,
- błękit tarczy i srebro
podkowy, miecza oraz strzał: czystość, niewinność, szlachectwo,
szlachetna natura.
Interpretacja
herbu
Niebieskie pole tarczy symbolizuje szlachetne uniwersum herbu
Netczuków, w którym należy zapewne odczytywać
pozostałe
znaki. Błękit uchodzi za szlachetniejszy od złota, czerwieni i zieleni.
Oznacza piękno, wzniosłość, pochwałę, temperament, niebo, słodycz,
powab, łagodność, powietrze, ma pozytywny wydźwięk. Symbolami barwy są:
szafir, Wenus, piątek i środa, powietrze, ołów i liczba
sześć
(iloczyn 2 i 3), Bliźnięta, Waga i Wodnik w zodiaku.
Srebrne (białe) tło róż w formie słupa w herbie Doliwa lub
występujące na pozostałych przedmiotach naszego herbu oznacza z kolei
piękno, szczerość, pokorę, czystość, niewinność, niepokalaność,
uczciwość. Symbolami barwy są: perła, Księżyc, poniedziałek, woda,
zapewne srebro jako metal i liczba dwa, Rak, Skorpion i Ryby w zodiaku.
Czerwone trzy róż
i krople krwi
symbolizują ogień, odwagę, chwałę waleczność, temperament. Symbolami
barwy są: rubin, Saturn, sobota lub wtorek, ogień, miedź i liczba trzy
wyrażona poprzez ilość elementów tej barwy, Baran, Lew i
Strzelec w zodiaku.
Zaskakujący wynik daje
numerologiczna interpretacja barw. Czerwone elementy zawierają się w
lub między srebrnymi figurami herbu, a całość wewnątrz błękitnego
uniwersum. Czerwone są w liczbie trzy ale podwojone, co sugeruje
iloczyn 2 i 3 lub sumę 3 i 3. Oprócz tego srebrne
strzały
występują w liczbie dwóch co potwierdza symbolikę barwy
srebrnej
jako mnożnika podstawowego znaku jakim są róże. Iloczyn
liczb
wewnętrznych elementów na tarczy (2 - strzały, podkowa i 3
– róże, krople krwi) daje liczbę tła tarczy, czyli
6:
3
(czerwone róże i krople) x 2
(zdwojenie elementów potrójnych) = 6 (liczba tła)
3
(czerwone róże) + 3 (czerwone krople) = 6 (liczba błękitnego
tła tarczy)
3 (czerwone róże i krople) x 2
(srebrne strzały w krzyż) = 6 (liczba błękitnego tła tarczy)
1
(miecz) + 5 (ręka zbrojna/dłoń) = 6 (liczba błękitnego tła tarczy)
3
(czerwone róże) x 2 (srebrna podkowa) = 6 (liczba błękitnego
tła tarczy)
[2 (strzały) + 1 (podkowa)] x 2 (srebrna barwa
elementów) = 6 (liczba błękitnego tła tarczy)
3
(srebrne strzały i podkowa) + 3 (czerwone róże) = 6 (liczba
błękitnego tła tarczy)
W przestrzeni żywiołu powietrza (błękitna tarcza, liczba 6) znajdują
się dwa walczące ze sobą żywioły: woda (srebrne strzały i podkowa,
liczba 2) i ogień (czerwone róże i krew, liczba 3). Należy
też
pamiętać, że barwy srebrna i błękitna są bardzo powszechne w herbach
szlachty ruskiej.
Trzy
czerwone róże
jako podstawowy znak są wyrazem piękna, honoru, odwagi, chwały,
waleczności, ale też milczenia, dyskrecji, miłości. Z pewnością wiążą
się z historią powstania herbu i jego nadania. Liczba róż
również ma znaczenie, trójka symbolizuje
doskonałość.
Powtórzeniem symboliki róż, są trzy czerwone
krople krwi,
którymi broczy zbrojna ręka. Ręka wraz z mieczem i kroplami
krwi
stanowi spójny i oddzielny od róż i podkowy ze
strzałami
element mówiący herbu i pieczęci. Grupa ta przedstawia
bogatą w
symbole scenę. Ręka symbolizuje rycerza, który ułamuje
klingę
nagiego miecza. Trudno powiedzieć, czy przełamanie dotyczy miecza
własnego czy innego rycerza, może krewnego, sąsiada. Miecz z kolei
symbolizuje rycerza – człowieka wolnego, mężnego i honorowego
wojownika, którego przymioty zostały tym aktem przełamania
„uszczerbione”. Miecz przechodził z ojca na syna, a
z
chwilą wygaśnięcia rodu przełamywano go i chowano z razem z ostatnim
przedstawicielem rodu. Przełamanie miecza na pół razem z
trzema
kroplami krwi broczącymi z miecza i zbrojnej ręki go ułamującej
symbolizuje albo zakończenie rodu albo utratę dziedzictwa lub
ewentualnie stanu rycerskiego czego efektem mógł być podział
rodu na trzy gałęzie wyobrażone przez trzy krople krwi. Są one
również symbolem ofiary jak krwawe łzy broczące z
dziedzictwa
rodu. Krew oznaczać może także upadek rodu, męstwo i odwagę jego
przodków, jak również symbolizować ofiarę złożoną
za
ojczyznę. Przyczyną przełamania może być także pohańbienie. Ręka
zbrojna z mieczem występuje też jako element herbu
Jagiellonów
(Pogoń) oraz w herbach przez nich nadawanych. Jednoznacznie wiąże
rodzinę z Wielkim Księstwem Litewskim i monarchią
Jagiellonów,
zapewne także z księciem Witoldem i czasami króla Jagiełły,
kiedy domniemani protoplaści naszego rodu pojawiają się w
źródłach na Litwie i Rusi. Znaki te są zapewne pamiątką
dramatycznych wydarzeń z przeszłości, które legły u podstaw
emigracji przodków z Wołynia do Międzyrzeca Podlaskiego, a
które dziś możemy sobie tylko wyobrazić. Twórcy
tego
elementu w pieczęci chcieli prostymi i uniwersalnymi znakami wyrazić
konkretne treści, dziś niestety trudne do odczytania.
Podkowa oznacza opiekę przed złymi mocami, jest symbolem szczęścia,
każdy rycerz musiał umieć wykuć sobie podkowę i miecz. Srebrne strzały
symbolizują bardziej zwycięzcę z ranami od wroga i miłość bożą niż
zwycięstwo osiągnięte podstępem ze względu na symbolikę ich barwy
– w odniesieniu do miecza, podkowy i strzał barwa srebrna
symbolizuje ich nieskazitelność, szlachetność. Dwie strzały ułożone w
krzyż św. Andrzeja symbolizują także wytrwałość i wierność co w
kontekście miłości bożej można rozumieć też jako przywiązanie do wiary
przodków, zapewne prawosławnej, potwierdza to częściowo
podanie
zachowane w gałęzi Netczuków z ul. Warszawskiej o obrządku i
wierze jako piętnie rodu. Strzały symbolizują też podróże co
wiązać można z kolei z ciągłym przemieszczeniem się rodziny z Litwy na
Ukrainę i dalej do Międzyrzeca w XIV–XVI wiekiem.
Źródła
i przypisy:
[1] P. Dudziński, Alfabet
heraldyczny,
Diogenes, 1997.